ام اس چیست؟

ام اس یا مولتیپل اسکلروز (Multiple Sclerosis یا MS) یک بیماری نورولوژیک (مرتبط با سیستم عصبی) است که تأثیر بر عملکرد مغز و نخاع دارد. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن خود به طور نادرست به مایلین، یک پوشش عصبی که عصب‌ها را در اطراف خود فراهم می‌کند، حمله می‌کند. این باعث آسیب به مایلین می‌شود و باعث مشکلات در انتقال اطلاعات از او به مغز و نخاع می‌شود. این بیماری عمدتاً در افراد جوان ظاهر می‌شود، و علت دقیق آن هنوز کاملاً مشخص نشده است. درمان‌های موجود معمولاً به منظور کنترل علائم، کاهش فعالیت سیستم ایمنی، و پشتیبانی از عملکرد روزمره فرد مبتلا به MS استفاده می‌شود.

علت بیماریام اس

علت دقیق بیماری MS هنوز کاملاً مشخص نشده است، اما تحقیقات نشان می‌دهد که ترکیبی از عوامل ژنتیک و محیطی نقش دارند. در افراد مبتلا به MS، سیستم ایمنی بدن به طور نادرست به مایلین حمله کرده و باعث آسیب به پوشش عصبی می‌شود. عوامل ژنتیک نیز نقشی در افزایش احتمال ابتلا به این بیماری دارند. اگر فردی خانواده‌ای با MS داشته باشد، احتمال ابتلا به این بیماری در افراد خانواده‌اش بالاتر می‌رود.

عوامل محیطی همچنین نیز تأثیرگذار هستند. برخی از عوامل محیطی شامل نقص ویتامین D، عفونت‌های ویروسی، مصرف دخانیات، تغییرات آب و هوا، استرس، و تغییرات در ترکیب باکتری‌های دستگاه گوارش می‌شوند. این عوامل ممکن است باعث افزایش خطر ابتلا به MS در افرادی شوند که به عوامل ژنتیک نیز حساس هستند.

علائم بیماری ام اس

علائم بیماری ممکن است متنوع باشند و به طور گسترده‌ای بستگی به ناحیه و جیره‌ی آسیب دیده در سیستم عصبی داشته باشند. بعضی از علائم رایج شامل:

•  مشکلات حسی:

تغییرات در حواس حسی ممکن است شامل احساس سوزش، خارش، خنثی شدن حس، یا احساس نخواهی در بخش‌های مختلف بدن باشد.

•  مشکلات حرکتی:

افت قدرت عضلات، لرزش عضلات، مشکلات در تعادل و هماهنگی حرکات ممکن است رخ دهد.

•  مشکلات دیداری:

تاری دید، دوبینی، درد چشم یا افتراق در دید ممکن است از جمله علائم باشد.

•  خستگی:

خستگی مفرط و افت انرژی می‌تواند یکی از علائم اصلی باشد.

•  مشکلات حافظه و تمرکز:

افتراق در حافظه، مشکلات در تمرکز و انجام وظایف روزمره ممکن است رخ دهد.

•  مشکلات کنترل دست و پا:

ناهماهنگی حرکات و گیجی ممکن است ظاهر شود.

•  مشکلات صحبت و گفتار:

گفتار یا درک زبان ممکن است رخ دهد.

•  مشکلات دستگاه گوارش:

مشکلات معده، مشکلات تخلیه مثل اسهال یا یبوست نیز ممکن است باشد.

نوع و شدت علائم MS در هر فرد ممکن است متفاوت باشد و در طول زمان تغییراتی نیز نشان دهد. در هر صورت، در صورت تجربه هر یک از این علائم یا تغییرات ناشی از آنها، مهم است که فوراً به پزشک مراجعه شود تا تشخیص دقیق و برنامه درمانی مناسب برای هر فرد تعیین شود.

دلایل بیماری

۱. عوامل ژنتیک:

فرادی که خانواده‌ای با MS دارند، احتمال ابتلا به این بیماری را بیشتر دارند. این نشان از وجود عوامل ژنتیک در ابتلا به MS می‌دهد. هنوز نقش دقیق ژن‌ها و تأثیر آنها در ایجاد MS مشخص نشده است.

۲. عوامل محیطی:

عوامل محیطی همچنین نقش مهمی در ایجاد MS دارند. برخی از این عوامل عبارتند از نقص ویتامین D (که به ویژه در نواحی با کمبود نور خورشید رخ می‌دهد)، عفونت‌های ویروسی (مثل ویروس‌های اپشتاین بار و سایتومگالوویروس)، مصرف دخانیات، استرس، و تغییرات آب و هوا.

۳. نقش سیستم ایمنی:

در MS، سیستم ایمنی بدن به طور نادرست به مایلین حمله کرده و باعث آسیب به پوشش عصبی می‌شود. این پدیده به نام التهاب اتوایمیون به نظر می‌رسد. به طور عمومی، سیستم ایمنی باید بدن را از عفونت‌ها و مواد خارجی دفاع کند، اما در MS، این سیستم ایمنی به نوعی خودش را به عنوان یک عامل خطرناک شناخته و به سلول‌های عصبی حمله می‌کند.

با این وجود، تاکنون هیچ تئوری یا توضیحی که بتواند به طور کامل دلیل بیماری MS را توضیح دهد، مشخص نشده است. پژوهش‌های مستمر در این زمینه ادامه دارد تا بهترین درک از این بیماری حاصل شود و راه‌های بهتری برای پیشگیری و درمان آن ارائه شود.

نشانه های ییماری

نشانه‌ها و علائم بیماری ممکن است متنوع باشند و به شدتی بستگی به ناحیه و جیره‌ی آسیب دیده در سیستم عصبی دارند. در ادامه، تعدادی از نشانه‌های شایع MS آورده شده‌اند:

۱. مشکلات حسی: احساس سوزش، خارش، یا سردی ناگهانی در بخش‌های مختلف بدن، ممکن است نشانه مشکلات حسی باشد.

۲. مشکلات حرکتی:لرزش عضلات، کاستی در قدرت عضلات، مشکلات تعادل و کنترل حرکت ممکن است رخ دهد.

۳. مشکلات دیداری: تاری دید، دوبینی، درد یا کم‌بینی از جمله مشکلات دیداری هستند.

۴. خستگی: خستگی مفرط که با استراحت بهبود نمی‌یابد، ممکن است یکی از علائم اصلی باشد.

۵. مشکلات حافظه و تمرکز: افتراق در حافظه کوتاه‌مدت یا بلندمدت، مشکلات در تمرکز و انجام وظایف روزمره ممکن است ظاهر شود.

۶. مشکلات گفتاری: مشکلات در تلفظ کلمات، ایجاد جملات، یا درک زبان ممکن است رخ دهد.

۷. مشکلات دستگاه گوارش: مشکلات معده، اسهال یا یبوست نیز ممکن است به عنوان یک نشانه همراه باشد.

۸. مشکلات جنسی: افت قوت جنسی یا مشکلات جنسی می‌تواند یکی دیگر از علائم MS باشد.

۹. مشکلات در کنترل مثانه: مشکلات در کنترل ادرار، ادراررفتگی ناخواسته یا ناتوانی در نگهداری ادرار.

۱۰. مشکلات تنفسی: در برخی از موارد، ممکن است مشکلات تنفسی از جمله کمبود نفس یا آسم رخ دهد.

این نشانه‌ها ممکن است به صورت تدریجی ظاهر شوند و در دوره‌های مختلف تغییرات کنند. همچنین باید توجه داشت که هر فرد ممکن است تجربه نشانه‌ها و علائم متفاوتی داشته باشد. در صورت تجربه هر یک از این نشانه‌ها، مهم است که فوراً به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق گرفته و برنامه درمانی مناسب تعیین شود.

عوارض بیماری MS

باعث ایجاد یک سری از عوارض فیزیکی، روانی، و اجتماعی شود. این عوارض ممکن است به شدت متنوع باشند و به میزان و ناحیه آسیب دیده در سیستم عصبی فرد بستگی داشته باشد. در زیر، برخی از عوارض بیماری MS ذکر شده‌اند:

۱. مشکلات حرکتی:
– لرزش عضلات (ترمور): ممکن است ناشی از نقص کنترل حرکات عضلات باشد.
– ضعف عضلات: به خصوص در ناحیه‌هایی که تحت تأثیر بیماری هستند.
– مشکلات تعادل و کنترل حرکت: باعث افتراق در تعادل و ایجاد مشکلات در حرکات روزمره می‌شود.

۲. مشکلات حسی:
– احساس سوزش یا خارش: ناشی از تحریک ناهماهنگ سیستم عصبی.
– کاستی در حس: افتراق در حس یا حتی ناتوانی کامل در بخش‌هایی از بدن.

۳. مشکلات دیداری:
– تاری دید یا دوبینی: ممکن است ناشی از آسیب به عصب‌های دیداری باشد.
– کم‌بینی: افتراق در توانایی دید در شرایط نوری مختلف.

۴. مشکلات گفتاری و زبان:
– مشکلات در تلفظ: ناشی از آسیب به عصب‌های مسئول ازادی صدا.
– درک مشکلات زبانی: ممکن است مشکلات در درک و استفاده از زبان رخ دهد.

۵. عوارض کودکانه (اگر در سنین جوانی بروز کند):
– تأخیر در توسعه جسمی و ذهنی.
– مشکلات تحصیلی.
– مشکلات اجتماعی.

۶. مشکلات تحصیلی و شغلی:
– افتراق در حافظه و تمرکز:ممکن است باعث مشکلات در تحصیل یا حضور در محیط کار شود.
– کاهش کارایی شغلی: ممکن است نیاز به تنظیم محیط کار یا افرادی که با شرایط بیماری آشنا هستند را داشته باشد.

۷.مشکلات جنسی
– افت قوت جنسی.
– مشکلات جنسی در زنان (مثل عدم تحریک جنسی یا مشکلات در رابطه جنسی).

۸. عوارض اجتماعی و روانی:
– اضطراب و افسردگی: ناشی از تأثیرات بیماری بر حیات روزمره و استقلال فرد.
– انزوا و اجتناب از فعالیت‌های اجتماعی.

مدیریت کامل بیماری MS شامل ترکیب درمان‌های دارویی، فیزیوتراپی، مشاوره روانی، و پشتیبانی اجتماعی است. تیم درمانی به همکاری با پزشک، فیزیوتراپیست، روان‌پزشک، و سایر حرفه‌ایان مرتبط متکی است تا بتواند بهبود و سلامتی فرد را حفظ کند.

تشخیص بیماری

تشخیص نیاز به یک فرآیند تشخیصی جامع دارد. پزشکان از چندین مرحله برای تشخیص MS استفاده می‌کنند، که شامل موارد زیر می‌شود:

تاریخچه بیماری و ارزیابی علائم:

پزشک با پرسش در مورد تاریخچه بیماری، علائم، و اطلاعات مرتبط با سلامتی فرد شروع به ارزیابی می‌کند. این شامل توضیحات دقیقی از نوع و شدت علائم، زمان شروع آنها، و هر تغییر در طول زمان می‌شود.

بررسی جسمانی و عصبی:

پزشک اقدام به بررسی جسمانی و عصبی فرد می‌کند تا نشانه‌های مرتبط با MS مانند کاستی در حرکت، تحریکات حسی، و وضعیت تعادل را ارزیابی کند.

آزمایش‌های تصویربرداری:

آزمایش‌های تصویربرداری مغز و نخاع نقش مهمی در تشخیص MS دارند. مغز و نخاع ممکن است با استفاده از رادیولوژی تصویربرداری (MRI) بررسی شوند تا آسیب به مایلین، پوشش عصبی، نشان داده شود. لسیون‌های متعدد در ناحیه‌های مختلف مغز و نخاع، که نشان‌دهنده التهاب و آسیب به مایلین هستند، به عنوان یکی از نشانه‌های MS معمولاً تشخیص داده می‌شوند.

آزمایش‌های خون و مایع نخاع:

بررسی مایع نخاع (لومبار پانک) می‌تواند اطلاعاتی ارائه دهد که در تشخیص MS مفید باشد. ممکن است پزشک آزمایش‌های خون نیز انجام دهد تا سایر عوامل ممکن در تشخیص بیماری را بررسی کند.

آزمایش‌های الکتروفیزیولوژیک:

برخی از آزمایش‌های الکتروفیزیولوژیک مانند آزمایش ام اس‌وی‌پی (MSVP) و پتانسیل‌های ویژه‌ای که توسط اعصاب تولید می‌شوند، نقشی در تشخیص MS دارند. تشخیص نهایی MS نیاز به همکاری متخصصان مختلف مثل نورولوژیست‌ها، رادیولوژیست‌ها و لابراتورهای تحقیقاتی دارد. همچنین، در برخی موارد، برای اطمینان از درستی تشخیص، پیشنهاد می‌شود که فرد به متخصص عصب‌روانشناسی (نوروپسیکولوژیست) مراجعه کند.

حملات حاد بیماری

بیماری به صورت حملات تازه و ایام بهبودی آشکار می‌شود. حملات MS یا “اکزاسرباسیون” نامیده می‌شوند و به نوبه خود مدت‌زمان متفاوتی دارند. این حملات ممکن است در طول چند روز یا حتی چند هفته ادامه یابند و سپس ممکن است بهبودی نسبی یا کامل ایجاد شود. در برخی موارد، علائم ممکن است به صورت پیوسته یا در طول زمان تغییر نکنند.

علائم حملات MS می‌توانند متنوع باشند و به شدتی بستگی به ناحیه آسیب دیده در سیستم عصبی داشته باشند. برخی از علائم شایع حملات MS عبارتند از:

۱. ضعف عضلات:

ممکن است طی حمله، فرد احساس ضعف عضلات یا کاهش قدرت در بخش‌های خاصی از بدن کند.

۲. لرزش عضلات (ترمور):

این یک علامت مشترک حملات MS است و می‌تواند در هنگام حرکت یا حمله به اعصاب به وجود آید.

۳. مشکلات حسی:

افتراق در حس یا احساس نخواهی در بخش‌های مختلف بدن.

۴. مشکلات دیداری:

تغییرات در دید مانند تاری دید یا دوبینی.

۵. کاستی در تعادل و کنترل حرکت:

ممکن است افراد در طول حمله مشکلاتی در حفظ تعادل و کنترل حرکت داشته باشند.

۶. اختلالات گفتاری:

مشکلات در تلفظ یا کاستی در انتقال پیام‌های گفتاری.

۷. اختلالات تاریخچه جنسی:

مشکلات مرتبط با تاریخچه جنسی، مانند افت قوت جنسی.

حملات MS معمولاً به صورت ناگهانی شروع می‌شوند و پس از یک دوره از تشدید علائم، بهبودی نسبی یا کامل رخ می‌دهد. مدت زمان بین حملات (دوره بهبودی) ممکن است متفاوت باشد و در برخی افراد، علائم ممکن است بطور مداوم یا تا حدی پایدار باشند. افراد با MS ممکن است در طول زمان تغییرات مختلفی در نوع و شدت علائم خود تجربه کنند.

درمان بیماری

به دو  هدف مهم متمرکز است:

کنترل علائم و حمایت از سلامت عمومی فرد. هر فرد ممکن است نیازهای درمانی متفاوتی داشته باشد و برنامه درمانی باید بر اساس نوع، شدت و علائم بیماری تنظیم شود. در اینجا چند رویکرد درمانی اصلی برای بیماری MS آورده شده است:

۱. داروها:
– داروهای معتدل‌کننده ایمنی :

این داروها به منظور کاهش فعالیت سیستم ایمنی بدن و پیشگیری از حملات به مایلین استفاده می‌شوند. مثال‌هایی از این داروها شامل بتا-آنتاگونیست‌ها (مانند بتا-آنتاگونیست بتا-۱a) و مودافینیل هستند.

– داروهای کاهنده التهاب : استفاده از داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها (مثل پردنیزولن) به منظور کاهش التهاب و بهبود علائم در دوره‌های حمله‌ای.

– داروهای کاهنده خودپنداره: در برخی موارد برخی از داروها برای مدیریت علائم خاصی مانند خستگی، درد، اسپاسم عضلانی و مشکلات حرکتی استفاده می‌شوند.

۲. فیزیوتراپی و تمرینات:
– تمرینات فیزیکی و فیزیوتراپی می‌توانند به حفظ انعطاف، تعادل، قوی کردن عضلات و کاهش خطر مشکلات حرکتی کمک کنند.

۳. تغذیه مناسب:
– رژیم غذایی سالم و مناسب می‌تواند به سلامت عمومی و مدیریت وزن کمک کند.

۴. مشاوره روانی:
– مشاوره روانی ممکن است در مدیریت استرس، بهبود کیفیت زندگی و مقابله با اثرات روانی بیماری موثر باشد.

۵. پشتیبانی تکنولوژیک:
– استفاده از ابزارها و تکنولوژی‌ها مانند وسایل کمکی، تجهیزات حمایتی و نرم‌افزارهای موبایل برای بهبود مهارت‌های روزمره.

توجه به نیازهای فردی و تنظیم مناسب درمان در مشارکت با پزشک متخصص، یکی از عناصر کلیدی در مدیریت بیماری MS است. تغییرات درمانی ممکن است در طول زمان با توجه به پیشرفت بیماری و نیازهای فرد تغییر کند.