آستیگماتیسم

آستیگماتیسم یک نوع اختلال بینایی است که در آن قرنیه یا عدسی چشم به‌طور یکنواخت کروی نیست. این مشکل باعث می‌شود که نور به‌طور نامنظم روی شبکیه متمرکز شود و تصاویر تاری و غیر واضحی ایجاد گردد. آستیگماتیسم معمولاً با نزدیک‌بینی (میوپیا) یا دوربینی (هایپروپیا) همراه است.

انواع آستیگماتیسم

به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که بر اساس موقعیت و جهت انحنای ناهنجار قرنیه یا عدسی تعیین می‌شوند. این انواع عبارت‌اند از:

۱. آستیگماتیسم منظم

این نوع شایع‌تر است و به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود:

• آستیگماتیسم با قاعده (With-the-Rule Astigmatism):

در این نوع، انحنای قرنیه در محور عمودی بیشتر از محور افقی است. یعنی چشم بیشتر در جهت عمودی بیضی‌شکل است.

•  آستیگماتیسم برخلاف قاعده (Against-the-Rule Astigmatism):

در این نوع، انحنای قرنیه در محور افقی بیشتر از محور عمودی است. یعنی چشم بیشتر در جهت افقی بیضی‌شکل است.

۲. آستیگماتیسم نامنظم

این نوع کمتر شایع است و به دلیل تغییرات غیرعادی در شکل قرنیه یا عدسی به وجود می‌آید. در این نوع، انحنای قرنیه یا عدسی در محورهای مختلف، متفاوت است و معمولاً نتیجه‌ی آسیب‌دیدگی یا جراحی است. درمان آستیگماتیسم نامنظم معمولاً دشوارتر است و ممکن است نیاز به روش‌های درمانی خاص داشته باشد.

۳. آستیگماتیسم ساده

در این نوع، یکی از محورهای اصلی چشم (محور افقی یا عمودی) دچار اختلال است و محور دیگر طبیعی است. این نوع به دو زیرگروه تقسیم می‌شود:

• آستیگماتیسم ساده نزدیک‌بین (Simple Myopic Astigmatism):

یکی از محورها نزدیک‌بین و محور دیگر بدون نقص است.

• آستیگماتیسم ساده دوربین (Simple Hyperopic Astigmatism):

یکی از محورها دوربین و محور دیگر بدون نقص است.

۴. آستیگماتیسم مرکب

در این نوع، هر دو محور اصلی چشم دچار اختلال هستند و به دو زیرگروه تقسیم می‌شود:

• آستیگماتیسم مرکب نزدیک‌بین (Compound Myopic Astigmatism):

هر دو محور اصلی نزدیک‌بین هستند.

• آستیگماتیسم مرکب دوربین (Compound Hyperopic Astigmatism):

هر دو محور اصلی دوربین هستند.

۵. آستیگماتیسم مختلط

در این نوع، یکی از محورها نزدیک‌بین و محور دیگر دوربین است. این نوع معمولاً باعث ایجاد دید بسیار مبهم و ناهنجار می‌شود.

علل آستیگماتیسم:

آستیگماتیسم معمولاً به دلیل انحنای غیرعادی در قرنیه یا عدسی چشم ایجاد می‌شود. این تغییرات انحنایی باعث می‌شود که نور به‌طور ناهماهنگ روی شبکیه متمرکز شود و تصاویر تار و مخدوش ایجاد گردد. علل اصلی آستیگماتیسم عبارت‌اند از:

۱. ارثی بودن

بسیاری از موارد آستیگماتیسم ژنتیکی هستند و از والدین به فرزندان منتقل می‌شوند. افرادی که یکی از والدین یا هر دو والدینشان مبتلا به آستیگماتیسم هستند، احتمال بیشتری برای ابتلا به این مشکل دارند.

۲. ناهنجاری‌های قرنیه

– کراتوکونوس: یک بیماری قرنیه‌ای که در آن قرنیه به‌تدریج نازک و مخروطی شکل می‌شود. این حالت می‌تواند منجر به آستیگماتیسم نامنظم و شدید شود.
– جراحی‌ها یا آسیب‌های قرنیه: جراحی‌های چشمی یا آسیب‌های شدید به چشم می‌توانند باعث تغییر شکل قرنیه و ایجاد آستیگماتیسم شوند.

۳. ناهنجاری‌های عدسی

– آستیگماتیسم عدسی (Lenticular Astigmatism):

در این حالت، انحنای غیرعادی در عدسی چشم وجود دارد که باعث می‌شود نور به‌درستی روی شبکیه متمرکز نشود. این نوع می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله تغییرات مرتبط با افزایش سن، بیماری‌ها یا جراحی‌های چشمی ایجاد شود.

۴. تغییرات ناشی از افزایش سن

با افزایش سن، قرنیه و عدسی چشم ممکن است تغییراتی در شکل و انحنا پیدا کنند.

۵. مشکلات مادرزادی

برخی نوزادان ممکن است با آستیگماتیسم متولد شوند. این حالت معمولاً به دلیل توسعه نامناسب قرنیه یا عدسی در دوران بارداری رخ می‌دهد.

۶. فشارهای مداوم و وضعیت‌های خاص

نگه‌داشتن سر در وضعیت‌های نامناسب برای مدت طولانی یا استفاده نادرست از عینک یا لنز تماسی نیز می‌تواند باعث تغییرات در شکل قرنیه شود.

علائم آستیگماتیسم:

۱. تاری دید

این شایع‌ترین علامت آستیگماتیسم است و می‌تواند در تمام فواصل، چه نزدیک و چه دور، رخ دهد. تصاویر ممکن است تار، مبهم یا دوتایی به نظر برسند.

۲. خستگی و درد چشم

افراد مبتلا به آستیگماتیسم ممکن است بعد از استفاده طولانی‌مدت از چشم‌ها، مثلاً پس از مطالعه یا استفاده از کامپیوتر، دچار خستگی و درد چشم شوند.

۳. سردرد

سردرد به‌خصوص در ناحیه‌ی پیشانی و اطراف چشم‌ها می‌تواند نتیجه‌ی فشار و تلاش مداوم برای واضح دیدن باشد.

۴. مشکلات در دید شب

دید در شرایط کم‌نور یا شبانه می‌تواند چالش‌برانگیز باشد و منجر به دید ضعیف و غیر واضح شود.

۵. دوبینی

در برخی موارد، افراد ممکن است دو تصویر از یک شیء ببینند (دوبینی)، به‌ویژه در شرایطی که تمرکز بر روی یک نقطه ضروری است.

۶. نیاز به چرخاندن یا خم کردن سر

برای واضح دیدن، برخی افراد مبتلا به آستیگماتیسم ممکن است سر خود را بچرخانند یا خم کنند تا زاویه دید مناسبی پیدا کنند.

۷. سختی در تغییر تمرکز بین فواصل مختلف

افراد ممکن است در تغییر سریع تمرکز بین اشیاء نزدیک و دور مشکل داشته باشند.

۸. حساسیت به نور

حساسیت به نور یا پخش شدن نورها به شکل هاله‌ها یا پخش‌شدگی می‌تواند از علائم آستیگماتیسم باشد.

۹. ناراحتی و تحریک چشم

بعضی افراد ممکن است احساس کنند که چشمانشان دائماً تحریک شده یا نیاز به مالش دارد.

اهمیت مراجعه به متخصص چشم

اگر شما یا کسی که می‌شناسید علائم مذکور را تجربه می‌کنید، مهم است که به یک متخصص چشم مراجعه کنید. تشخیص و درمان زودهنگام می‌تواند به جلوگیری از مشکلات بینایی بیشتر کمک کند و کیفیت زندگی را بهبود بخشد. متخصص چشم می‌تواند با استفاده از تست‌های مختلف، میزان و نوع آستیگماتیسم را تعیین کرده و بهترین روش درمانی را پیشنهاد دهد.

تشخیص و درمان:

از طریق مراجعه به متخصص چشم (چشم‌پزشک یا اپتومتریست) انجام می‌شود. فرآیند تشخیص شامل انجام چندین تست و ارزیابی‌های مختلف است و درمان نیز بسته به شدت و نوع آن، می‌تواند شامل گزینه‌های مختلفی باشد.

تشخیص 

۱. معاینه چشم کامل:
– شامل بررسی تاریخچه پزشکی و بینایی بیمار.
– انجام تست‌های مختلف برای ارزیابی بینایی و بررسی ساختار چشم.

۲. تست انکساری (Refraction Test):

– استفاده از دستگاهی به نام فرامتر برای تعیین دقیق میزان و نوع خطای انکساری.
– بیمار به مجموعه‌ای از عدسی‌ها نگاه می‌کند تا بهترین دید حاصل شود.

۳. کراتومتری (Keratometry):

– اندازه‌گیری انحنای قرنیه.
– دستگاه کراتومتر برای تعیین دقیق میزان آستیگماتیسم قرنیه‌ای استفاده می‌شود.

۴. توپوگرافی قرنیه (Corneal Topography):

– تکنولوژی تصویربرداری که نقشه‌ای دقیق از سطح قرنیه ایجاد می‌کند.
– برای تشخیص ناهنجاری‌های سطح قرنیه و تعیین نوع و شدت آستیگماتیسم بسیار مفید است.

درمان 

۱. عینک:

– عدسی‌های اصلاحی مخصوص که نور را به درستی روی شبکیه متمرکز می‌کنند.
– معمولاً اولین و ساده‌ترین روش درمان است.

۲. لنزهای تماسی:

–  نرم: لنزهای تماسی توریک برای اصلاح .
–  سخت: لنزهای گازی سخت نفوذپذیر (RGP) که می‌توانند دید بهتری برای افراد با آستیگماتیسم نامنظم فراهم کنند.

۳. جراحی لیزری:

– LASIK (Laser-Assisted in Situ Keratomileusis): تغییر شکل قرنیه با استفاده از لیزر.
– PRK (Photorefractive Keratectomy): تغییر شکل سطح قرنیه با لیزر.
– LASEK (Laser Epithelial Keratomileusis): ترکیبی از LASIK و PRK.
– این روش‌ها معمولاً برای افرادی که شرایط استفاده از لنز یا عینک را ندارند یا می‌خواهند از شر آن‌ها خلاص شوند، مناسب است.

۴. لنزهای داخل چشمی (Intraocular Lenses – IOLs):

– لنزهای مخصوصی که داخل چشم قرار می‌گیرند و برای موارد شدید یا کسانی که تحت عمل جراحی آب مروارید قرار گرفته‌اند، مناسب هستند.

۵. ارتوکراتولوژی (Orthokeratology):

– استفاده از لنزهای تماسی سخت در شب برای تغییر شکل موقتی قرنیه و بهبود دید در روز.

مراقبت‌های پس از درمان

پس از هر گونه درمان، مهم است که مراقبت‌های لازم را رعایت کنید و به توصیه‌های پزشک خود عمل کنید. ممکن است نیاز به مراجعات دوره‌ای برای بررسی وضعیت و اطمینان از ثبات بینایی داشته باشید. در کل، انتخاب روش درمانی بستگی به نوع و شدت آستیگماتیسم و همچنین نیازها و شرایط فردی هر بیمار دارد. مشاوره با یک متخصص چشم می‌تواند به شما کمک کند تا بهترین گزینه را برای بهبود دید خود انتخاب کنید.

سلامت باشید.

خواندن این مطلب شاید برای شما مفید باشد.