التهاب ملتحمه

التهاب ملتحمه یا کونژکتیویت (Conjunctivitis) یک التهاب یا عفونت غشاء شفاف (ملتحمه) است که سطح داخلی پلک و سفیدی چشم را پوشانده است. این حالت به دلیل عوامل مختلفی ایجاد می‌شود و به نام “چشم صورتی” نیز معروف است.

علل التهاب ملتحمه

التهاب ملتحمه یا کونژکتیویت (Conjunctivitis) می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. در زیر به علل اصلی این التهاب اشاره شده است:

۱. عفونت‌ها

ویروسی

– ویروس‌ها: شایع‌ترین علت التهاب ملتحمه است و به راحتی بین افراد منتقل می‌شود. ویروس‌های معمولی شامل آدنوویروس‌ها هستند.

باکتریایی

– باکتری‌ها: مانند استافیلوکوک، استرپتوکوک و هموفیلوس. این نوع از التهاب معمولاً با ترشحات غلیظ و چسبناک همراه است.

۲. آلرژی‌ها

– فصلی: به گرده گل‌ها و گیاهان.
– محیطی: به گرد و غبار، موی حیوانات، قارچ‌ها و کپک‌ها.
– ناشی از مواد آرایشی و بهداشتی: مانند لنزهای تماسی، محلول‌های لنز و قطره‌های چشمی.

۳. تحریکات شیمیایی

– مواد شیمیایی: مانند کلر در استخرها، دود سیگار، آلودگی هوا، مواد شوینده و پاک‌کننده‌ها.

۴. عوامل فیزیکی

– خشکی چشم: استفاده طولانی مدت از کامپیوتر یا قرار گرفتن در محیط‌های خشک و بادخیز.
– خراشیدگی‌ها: ناشی از اجسام خارجی، لنزهای تماسی یا آسیب‌های فیزیکی.

۵. بیماری‌های خودایمنی

– برخی از بیماری‌های خودایمنی مانند سندرم شوگرن می‌توانند منجر به التهاب ملتحمه شوند.

۶. عوامل محیطی

– نور خورشید: قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور ماوراءبنفش بدون استفاده از عینک محافظ.
– آب آلوده: شنا در آب‌های آلوده ممکن است منجر به عفونت شود.

۷. عفونت‌های جنسی

– برخی از عفونت‌های منتقل شده از طریق تماس جنسی مانند کلامیدیا و گنوره نیز می‌توانند باعث التهاب ملتحمه شوند، به خصوص در نوزادان تازه متولد شده که از مادر آلوده به دنیا می‌آیند.

علائم 

با علائم مشخصی همراه است که بسته به علت التهاب ممکن است متفاوت باشند.

عمومی

۱. قرمزی چشم: به دلیل التهاب عروق خونی ملتحمه.
۲. خارش چشم: یکی از علائم معمول، به ویژه در التهاب ملتحمه آلرژیک.
۳. آبریزش چشم: معمولاً با ترشحات آبکی همراه است.
۴. احساس جسم خارجی در چشم: فرد ممکن است احساس کند که چیزی در چشمش وجود دارد.
۵. تورم پلک‌ها: پلک‌ها ممکن است متورم و پف کرده باشند.

علائم خاص به نوع التهاب

عفونت ویروسی

– ترشحات آبکی یا مخاطی: معمولاً شفاف و آبکی هستند.
– آب‌ریزش زیاد: معمولاً از هر دو چشم.

عفونت باکتریایی

– ترشحات غلیظ و چسبناک: ممکن است زرد یا سبز باشد و گاهی پلک‌ها را به هم بچسباند.
– گسترش به هر دو چشم: معمولاً ابتدا یک چشم را درگیر می‌کند و سپس به چشم دیگر منتقل می‌شود.

التهاب آلرژیک

– خارش شدید: یکی از علائم اصلی التهاب آلرژیک.
– آبریزش و قرمزی چشم: اغلب هر دو چشم را به طور همزمان تحت تأثیر قرار می‌دهد.
– تورم پلک‌ها: ممکن است همراه با سایر علائم آلرژی مانند عطسه و آبریزش بینی باشد.

تحریکات شیمیایی

– سوزش و درد شدید: بلافاصله پس از قرار گرفتن در معرض ماده تحریک‌کننده.
– آبریزش زیاد و قرمزی چشم: واکنش سریع به ماده تحریک‌کننده.

علائم همراه با عفونت‌های جدی‌تر

– درد شدید: اگر درد شدید و ناگهانی باشد، ممکن است به یک مشکل جدی‌تر اشاره کند.
– تاری دید: مشکلات در بینایی یا تاری دید.
– حساسیت به نور: افزایش حساسیت به نور یا فوتوفوبیا.
– تورم شدید پلک‌ها: همراه با قرمزی، خارش، تورم و عفونت.

تشخیص

بر اساس بررسی بالینی و گاهی آزمایش‌های تخصصی انجام می‌شود. پزشک ممکن است از روش‌های زیر برای تشخیص استفاده کند:

۱. تاریخچه پزشکی

– سؤال در مورد علائم: مدت زمان شروع علائم، شدت، و نوع ترشحات.
– سابقه بیماری‌های قبلی: شامل آلرژی‌ها، عفونت‌های اخیر، یا بیماری‌های مزمن.
– تماس‌های اخیر: تماس با افراد مبتلا، استفاده از لنزهای تماسی، یا قرار گرفتن در معرض مواد تحریک‌کننده.

۲. معاینه فیزیکی

– معاینه چشمی: بررسی قرمزی، تورم، و ترشحات چشم.
– استفاده از لامپ شکاف : یک میکروسکوپ خاص که به پزشک اجازه می‌دهد جزئیات ساختارهای چشم را با دقت بیشتری مشاهده کند.

۳. آزمایش‌های تشخیصی

– نمونه‌برداری از ترشحات چشم: در موارد مشکوک به عفونت باکتریایی یا ویروسی شدید، پزشک ممکن است نمونه‌ای از ترشحات چشم برای آزمایش میکروبیولوژیک بردارد.
– تست‌های آلرژی: اگر التهاب ملتحمه به دلیل آلرژی مشکوک باشد، ممکن است تست‌های آلرژی برای شناسایی مواد حساسیت‌زا انجام شود.

۴. ارزیابی عوامل خطر

– استفاده از لنزهای تماسی: بررسی استفاده صحیح و بهداشتی از لنزهای تماسی.
– محیط کار و زندگی: بررسی قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی یا آلرژن‌ها در محیط کار یا زندگی.

۵. بررسی بیماری‌های همراه

– بیماری‌های سیستمیک: بررسی وجود بیماری‌های سیستمیک که ممکن است باعث التهاب ملتحمه شوند، مانند بیماری‌های خودایمنی.
– عفونت‌های دیگر: بررسی عفونت‌های سیستمیک یا موضعی که ممکن است به چشم سرایت کرده باشند.

۶. تشخیص افتراقی

پزشک باید سایر شرایط و بیماری‌های چشمی را که ممکن است علائم مشابهی داشته باشند، مثل زخم قرنیه، گلوکوم حاد، یا یووئیت، را در نظر بگیرد و از طریق معاینات و آزمایش‌ها آن‌ها را رد کند.

درمان

۱. التهاب ملتحمه ویروسی

– درمان حمایتی: این نوع از التهاب معمولاً خودبه‌خود طی ۱ تا ۲ هفته بهبود می‌یابد. درمان‌های حمایتی شامل:
– استفاده از کمپرس سرد برای کاهش التهاب و تسکین علائم.
– استفاده از اشک مصنوعی برای رفع خشکی و تسکین چشم.
– پرهیز از تماس با دیگران: برای جلوگیری از انتشار ویروس به دیگران، بهتر است از تماس نزدیک با دیگران خودداری کنید.

۲. التهاب ملتحمه باکتریایی

– آنتی‌بیوتیک‌ها: استفاده از قطره‌ها یا پمادهای آنتی‌بیوتیکی تجویز شده توسط پزشک، معمولاً علائم را در عرض چند روز بهبود می‌بخشد.
– قطره‌های آنتی‌بیوتیک مانند کلرامفنیکل، توبرامایسین یا جنتامایسین.
– پمادهای آنتی‌بیوتیک مانند تتراسایکلین یا اریترومایسین.
– بهداشت مناسب: شستن مرتب دست‌ها و عدم استفاده از حوله یا وسایل شخصی دیگران برای جلوگیری از انتقال عفونت.

۳. التهاب ملتحمه آلرژیک

– آنتی‌هیستامین‌ها: قطره‌های چشمی یا داروهای خوراکی آنتی‌هیستامین برای کاهش واکنش آلرژیک و تسکین علائم.
– قطره‌ آنتی‌هیستامین مانند الکافتادین یا آزلاستین.
– قطره‌های ضد التهاب: استروئیدی یا غیر استروئیدی برای کاهش التهاب و خارش.
– اجتناب از آلرژن‌ها: شناسایی و اجتناب از مواد حساسیت‌زا مانند گرده، گرد و غبار یا موی حیوانات.

۴. التهاب ملتحمه ناشی از تحریکات شیمیایی

– شستشوی چشم: بلافاصله شستشوی چشم با آب ولرم یا محلول سالین برای حذف ماده تحریک‌کننده.
– قطره‌های اشک مصنوعی: برای تسکین و مرطوب کردن چشم‌ها.
– پرهیز از ماده تحریک‌کننده: اجتناب از تماس دوباره با ماده شیمیایی مضر.

۵. التهاب ملتحمه ناشی از لنزهای تماسی

– اجتناب از استفاده از لنزهای تماسی: تا زمانی که علائم بهبود یابند.
– استفاده صحیح از لنزها: اطمینان از رعایت بهداشت لنزهای تماسی و عدم استفاده بیش از حد از آن‌ها.
– مشاوره با چشم‌پزشک: برای تنظیم لنزهای مناسب و توصیه‌های بهداشتی.

مراقبت‌های عمومی

– حفظ بهداشت چشم: شستن دست‌ها ، استفاده از حوله و دستمال تمیز، و جلوگیری از مالیدن چشم‌ها.
– استراحت کافی:  اجتناب از استفاده طولانی مدت از کامپیوتر یا دستگاه‌های دیجیتالی.
– استفاده از عینک آفتابی: برای محافظت از چشم‌ها در برابر نور خورشید و عوامل محیطی.

در صورتی که علائم بهبود نیافتند یا بدتر شدند، مراجعه به پزشک متخصص چشم ضروری است تا تشخیص دقیق‌تری انجام شود و درمان مناسب‌تری ارائه گردد.

پیشگیری

 به خصوص در شرایطی که ممکن است به سرعت منتقل شود یا تحت تأثیر عوامل آلرژیک یا محیطی باشد، بسیار مهم است.

۱. حفظ بهداشت فردی

– شستشوی دست‌ها: شستشوی مرتب و صحیح دست‌ها با آب و صابون، به ویژه قبل از لمس چشم‌ها یا پس از تماس با اشیاء و سطوح آلوده.
– اجتناب از مالیدن چشم‌ها: برای کاهش خطر انتقال عفونت‌ها و تحریکات.

۲. بهداشت چشم

– استفاده از حوله و دستمال‌های شخصی: استفاده از حوله و دستمال‌های جداگانه و تمیز و عدم اشتراک آن‌ها با دیگران.
– تمیز کردن لوازم آرایش: تمیز کردن مرتب لوازم آرایش چشم و عدم استفاده از لوازم آرایش دیگران.

۳. مراقبت از لنزهای تماسی

– رعایت بهداشت لنزهای تماسی: شستشوی صحیح و منظم لنزها و استفاده از محلول‌های مناسب.
– اجتناب از خوابیدن با لنز: خوابیدن با لنزهای تماسی می‌تواند خطر عفونت‌ها را افزایش دهد.
– تعویض منظم لنزها: تعویض لنزها طبق توصیه‌های تولیدکننده و پزشک.

۴. اجتناب از مواد آلرژی‌زا و تحریک‌کننده‌ها

– کاهش تماس با آلرژن‌ها: مانند گرده، گرد و غبار، و موی حیوانات. در صورت امکان، استفاده از فیلترهای هوا و تمیز کردن منظم خانه.
– محافظت از چشم‌ها: استفاده از عینک آفتابی یا عینک محافظ در برابر عوامل محیطی مانند گرد و غبار و باد.

۵. مراقبت‌های محیطی

– کاهش آلودگی هوا: اجتناب از قرار گرفتن در معرض دود سیگار و آلاینده‌های هوای سنگین.
– شستشو و تمیز کردن منظم محیط: تمیز کردن منظم سطوح و محیط‌های کار برای کاهش خطر عفونت‌ها.

۶. مراقبت از عفونت‌های موجود

– درمان سریع عفونت‌های چشمی: در صورت بروز علائم عفونت چشم، درمان سریع و مؤثر می‌تواند از گسترش عفونت به دیگران جلوگیری کند.
– اجتناب از تماس نزدیک با افراد مبتلا: در صورت تماس با فردی که التهاب ملتحمه دارد، اجتناب از تماس نزدیک و رعایت بهداشت.

۷. مراقبت از کودکان

– آموزش به کودکان: آموزش به کودکان در مورد اهمیت شستشوی دست‌ها و اجتناب از مالیدن چشم‌ها.
– توجه به علائم اولیه: نظارت بر علائم التهاب ملتحمه در کودکان و مشاوره با پزشک در صورت بروز علائم.

۸. مشاوره و درمان‌های پیشگیرانه

– مشاوره با پزشک: در صورت داشتن سابقه التهاب ملتحمه یا حساسیت‌های شدید، مشاوره با پزشک متخصص چشم برای پیشگیری و مدیریت مناسب.