تنبلی چشم

تنبلی چشم یا آمبلیوپی (Amblyopia) یکی از مشکلات بینایی است که معمولاً در کودکی رخ می‌دهد و در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به کاهش دائم بینایی در یک یا هر دو چشم شود. در این حالت، یکی از چشم‌ها به درستی توسعه نمی‌یابد و مغز به تدریج تصویر ارسال شده از آن چشم را نادیده می‌گیرد.

علل تنبلی چشم

می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد که باعث می‌شود یک چشم به درستی توسعه نیابد و در نتیجه مغز تصویر ارسال شده از آن چشم را نادیده بگیرد. علل اصلی تنبلی چشم عبارتند از:

۱. عدم تطابق نوری (Ametropia):

– نزدیک‌بینی (Myopia): وقتی یکی از چشم‌ها بیشتر نزدیک‌بین است و وضوح تصویر در آن کمتر است.
– دوربینی (Hyperopia): وقتی یکی از چشم‌ها بیشتر دوربین است و نمی‌تواند تصویر را به خوبی تمرکز کند.
– آستیگماتیسم (Astigmatism): یک ناهنجاری در سطح قرنیه یا عدسی چشم که باعث تاری تصویر می‌شود.

۲. استرابیسم (Strabismus):

– نوعی انحراف چشمی که در آن چشم‌ها به طور همزمان به یک نقطه نگاه نمی‌کنند. مغز برای جلوگیری از دوبینی، تصویر ارسال شده از چشم منحرف را نادیده می‌گیرد.

۳. انسداد بینایی:

– آب مروارید (Cataract): تاری عدسی چشم که می‌تواند از تولد یا در دوران کودکی رخ دهد.
– افتادگی پلک (Ptosis): زمانی که پلک به طور غیرطبیعی افتاده و جلوی دید چشم را می‌گیرد.
– جسم خارجی یا عفونت: مواردی مانند جسم خارجی در چشم یا عفونت‌های شدید نیز می‌توانند باعث انسداد دید شوند.

۴. اختلاف در اندازه چشم‌ها یا کیفیت تصویر:

– وقتی که اندازه یا شکل یکی از چشم‌ها به نحوی باشد که تصاویر ارسال شده به مغز از دو چشم تفاوت زیادی داشته باشند.

عوامل خطر

– سابقه خانوادگی: وجود موارد تنبلی چشم، استرابیسم یا سایر مشکلات چشمی در خانواده.
– تولد زودرس یا وزن کم هنگام تولد: این شرایط ممکن است با افزایش خطر تنبلی چشم همراه باشند.
– نقایص ژنتیکی یا سندرم‌ها: برخی از سندرم‌ها مانند داون، همراه با افزایش خطر بروز مشکلات بینایی هستند.

علائم تنبلی چشم

ممکن است در کودکان و حتی در بزرگسالان به‌طور متفاوتی ظاهر شود. برخی از علائم رایج این مشکل بینایی عبارتند از:

• کاهش وضوح بینایی در یک چشم:

– کودک ممکن است از دیدن جزئیات دقیق در یک چشم ناتوان باشد، در حالی که چشم دیگر به‌طور طبیعی می‌بیند.

• مشکلات در تخمین فاصله و عمق:

– به‌دلیل تفاوت در توانایی بینایی دو چشم، ممکن است کودک در تخمین صحیح فاصله و عمق دچار مشکل شود.

• تماشای تلویزیون یا خواندن از فاصله نزدیک:

– کودک ممکن است برای دیدن واضح‌تر، به تلویزیون یا کتاب نزدیک شود.

• چپ‌چشمی یا انحراف چشمی:

– یکی از چشم‌ها ممکن است به‌طور مداوم به سمت داخل یا خارج منحرف شود (استرابیسم).

• تمایل به بستن یک چشم:

– بستن ناخودآگاه یک چشم را بپوشاند تا دید بهتری داشته باشد.

• چشمک زدن یا مالیدن چشم‌ها:

– کودک ممکن است به‌طور مکرر چشم‌ها را بمالد یا چشمک بزند.

• سردرد یا خستگی:

– ممکن است از سردرد یا خستگی چشم‌ها شکایت کند، به‌ویژه پس از انجام کارهایی که نیاز به تمرکز دارند.

• ناتوانی در دنبال کردن اشیاء با هر دو چشم:

– ناتوانی در دیدن  اشیاء با هر دو چشم به‌طور هماهنگ .

• ناتوانی در دیدن با یک چشم:

– اگر یک چشم بسته شود، کودک ممکن است متوجه کاهش شدید یا کامل دید در آن چشم شود.

اهمیت تشخیص و درمان زودهنگام

تشخیص زودهنگام تنبلی چشم بسیار مهم است زیرا درمان در دوران کودکی (به‌ویژه قبل از سن ۷-۸ سالگی) معمولاً موثرتر است. در صورت مشاهده هر یک از علائم فوق، مراجعه به متخصص چشم‌پزشک ضروری است تا بررسی‌های لازم انجام شود و در صورت نیاز درمان مناسب آغاز گردد. درمان‌های

درمان تنبلی چشم

 به منظور بهبود بینایی و جلوگیری از کاهش دائم بینایی در یک چشم انجام می‌شود.

۱. اصلاح مشکلات انکساری

• عینک یا لنزهای تماسی:

– برای اصلاح مشکلات انکساری مانند نزدیک‌بینی، دوربینی یا آستیگماتیسم، استفاده از عینک یا لنزهای تماسی ضروری است.

۲. پچینگ

• بستن چشم سالم:
  – یک روش معمول برای درمان تنبلی چشم است. این کار باعث می‌شود که چشم ضعیف‌تر بیشتر کار کند و بینایی آن بهبود یابد. معمولاً یک پچ بر روی چشم سالم قرار می‌گیرد تا کودک مجبور به استفاده از چشم تنبل شود.

۳. قطره‌های آتروپین

• قطره‌های آتروپین:
  – این قطره‌ها برای تار کردن موقت چشم سالم به کار می‌روند. قطره‌های آتروپین باعث می‌شوند که چشم سالم به خوبی نتواند تمرکز کند و به این ترتیب چشم تنبل مجبور به کار بیشتر می‌شود.

۴. تمرینات بینایی

• تمرینات بینایی:
  – تمرینات مخصوصی که توسط اپتومتریست یا متخصص چشم‌پزشک تجویز می‌شوند، می‌توانند به تقویت عضلات چشم و بهبود هماهنگی بین دو چشم کمک کنند.

۵. درمان جراحی

• جراحی:
  – در مواردی که مشکلات ساختاری مانند آب مروارید، افتادگی پلک یا استرابیسم (انحراف چشمی) وجود دارند، ممکن است جراحی لازم باشد. جراحی می‌تواند انسداد دید را برطرف کرده و به تصحیح انحراف چشم کمک کند.

۶. تکنیک‌های جدید و پیشرفته

• درمان‌های نوین:
  –  استفاده از بازی‌های ویدئویی طراحی شده برای تقویت بینایی، واقعیت مجازی و سایر روش‌های تحریک بینایی هستند. این روش‌ها ممکن است به عنوان مکمل درمان‌های سنتی به کار روند.

اهمیت پیگیری درمان

– پیگیری منظم:
– پیگیری منظم درمان و ارزیابی دوره‌ای توسط متخصص چشم‌پزشک ضروری است تا اطمینان حاصل شود که درمان مؤثر است و بینایی بهبود می‌یابد.
– مدت زمان درمان:
– درمان تنبلی چشم ممکن است چند ماه تا چند سال طول بکشد و نیاز به صبر و پیگیری مستمر دارد.

تشخیص و درمان زودهنگام تنبلی چشم می‌تواند تأثیر چشمگیری در بهبود بینایی کودک داشته باشد. والدین باید به علائم احتمالی توجه داشته باشند و در صورت مشاهده هرگونه نشانه‌ای از مشکلات بینایی، به متخصص چشم‌پزشک مراجعه کنند.

سلامت باشید.