سرطان در کودکان

معمولاً از سلول‌هایی که در دوران تشکیل اولیه بدن کودکان تشکیل شده‌اند، سرطان ایجاد می‌شوند، نسبت به بزرگترها کمتر شایع است، اما هنوز یک مسئله جدی به شمار می‌رود. سلول‌های بدن ما به صورت منظم و بر اساس قوانین خاصی در حال رشد هستند. گاهی اوقات، برخی از این سلول‌ها از مسیر رشد طبیعی خود منحرف شده و به صورت نامنظم و سریع‌تر از حالت طبیعی رشد می‌کنند. این پدیده باعث به هم خوردن نظم طبیعی بدن می‌شود و به آن سرطان گفته می‌شود.

انواع مختلف سرطان‌ها، با علائم، روش‌های درمان و عوارض مختلفی همراه هستند که به نوع سلول و عضو درگیر در بدن بستگی دارد. متاسفانه، سرطان تنها بر بزرگ‌ترها اثر نمی‌گذارد، بلکه کودکان نیز از این بیماری رنج می‌برند. سالانه ۳ تا ۴ کودک از هر صد هزار کودک در جهان به انواع سرطان مبتلا می‌شوند.

شایع ترین سرطان در کودکان

۱. لوکمی:

سرطان خون و نخاع است که از سلول‌های خون سفید (لوکوسیت‌ها) به وجود می‌آید.

۲. لنفوما:

سرطان سیستم لنفاوی است که از لنفوسیت‌ها (نوعی سلول خونی) نشأت می‌گیرد.

۳. تومورهای مغزی:

شامل تومورهای مغزی و نخاعی می‌شود.

۴. تومورهای عصبی:

ممکن است از سلول‌های عصبی یا سلول‌هایی که نقش حمایتی در سیستم عصبی دارند، به وجود بیاید.

۵. ورم‌های ریه:

تومورهایی که در ریه‌ها ایجاد می‌شوند.

۶. تومورهای کلیه:

می‌تواند از بافت‌های کلیه‌ها نشأت بگیرد.

علل سرطان در کودکان

عوامل ممکن است متنوع باشند و بسیاری از علل هنوز نامشخص هستند. اما تحقیقات نشان می‌دهند که برخی عوامل و علل می‌توانند احتمال بروز سرطان در کودکان را افزایش دهند. مهمترین عوامل و علل ممکن عبارتند از:

• عوامل ژنتیک:

وجود تاریخچه خانوادگی از سرطان می‌تواند نشان‌دهنده ارثی بودن بیماری باشد.

• تغذیه نامناسب:

مصرف غذاهای نامناسب یا فرآورده‌های غذایی حاوی مواد افزودنی و شیمیایی ممکن است باعث افزایش خطر بروز سرطان در کودکان شود.

• تابش‌های مضر:

تابش‌های مضر مانند تابش اشعه‌های ماهواره‌ها، تابش اشعه‌های X، یا تابش‌های محیطی.

• عفونت‌ها:

برخی از عفونت‌ها، به ویژه ویروس‌ها، ممکن است باعث افزایش خطر بروز سرطان شوند. به عنوان مثال، عفونت با ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) در بروز سرطان گردن رحم در کودکان و نوجوانان نقش دارد.

• تماس با مواد شیمیایی:

تماس با مواد شیمیایی و مواد آلوده در محیط، مثل آلاینده‌ها در هوا و آب، ممکن است به عنوان عوامل محتمل مرتبط با بروز سرطان در کودکان مطرح شوند.

• تنظیمات ژنتیکی نادر:

برخی از کودکان به دلیل تنظیمات ژنتیکی خاصی که نادر است، به بروز سرطان در سنین کمتر از معمول در معرض قرار می‌گیرند.

• تاریخچه بیماری‌های خاص:

برخی از بیماری‌های خاص، مانند سندرم‌های ایمنی‌ضعیف، ممکن است باعث افزایش خطر بروز سرطان در کودکان شوند.

توجه به این نکات و ایجاد محیط سالم برای کودکان می‌تواند در کاهش احتمال بروز سرطان در این گروه سنی موثر باشد. همچنین، از سکرینینگ و پیشگیری فعالانه باید در مراقبت‌های بهداشتی کودکان استفاده شود.

تشخیص سرطان در کودکان

به دلیل تفاوت‌های بسیاری در نشانه‌ها و علائم نسبت به بزرگ‌ترها، چالش‌های خود را داشته باشد. اما شناخت این نشانه‌ها و اجرای تست‌ها و آزمایش‌های مناسب می‌تواند به تشخیص زودرس و درمان مؤثر کمک کند. مراحل تشخیص سرطان در کودکان عبارتند از:

۱. تاریخچه پزشکی و بررسی فیزیکی:

پزشک بررسی جزئیات تاریخچه پزشکی کودک و انجام بررسی فیزیکی دقیق انجام می‌دهد تا هر نشانه‌ای که ممکن است به سرطان اشاره داشته باشد، شناسایی شود.

۲. آزمایش خون:

برخی از سرطان‌ها باعث تغییرات در پارامترهای خونی مانند تعداد سلول‌های خونی، CRP، یا آنزیم‌های کبدی می‌شوند.

۳. آزمایش ادرار:

برخی از نوع‌های سرطان می‌توانند به وسیله آزمایش ادرار شناسایی شوند.

۴. تصویربرداری:

استفاده از تصویربرداری مانند اشعه ایکس، اسکنر CT، مرگنتیک رزونانس (MRI)، یا سونوگرافی برای مشاهده و تصویر سازی بافت‌ها و اعضا به منظور تشخیص و ارزیابی.

۵. بیوپسی:

در صورتی که نتایج تصویربرداری مشکوک باشند، بیوپسی (برداشت نمونه از بافت) انجام می‌شود تا نوع سلول‌ها و ویژگی‌های سرطان بررسی شود.

۶. آزمایش‌های مولکولی:

بررسی ژنتیکی و مولکولی برای تشخیص نوع دقیق سلول‌های سرطان و ارزیابی خصوصیات آن.

۷. ارزیابی مایع نخاعی:

در برخی از موارد، ارزیابی مایع نخاعی انجام می‌شود تا بررسی شود آیا سرطان به سیستم عصبی مرکزی گسترش یافته است یا خیر.

تشخیص سرطان در کودکان نیاز به تجزیه و تحلیل دقیق توسط یک تیم پزشکی متخصص در زمینه پزشکی کودکان دارد. همچنین، توجه به تغییرات ناگهانی در رفتار، روحیه، و سلامت کودک نیز می‌تواند نکاتی مهم در تشخیص زودرس داشته باشد.

علائم سرطان در کودکان

علائم می‌توانند متنوع باشند و بستگی به نوع سرطان و محل ابتلا داشته باشند. در برخی موارد، علائم مشابه بیماری‌های دیگر نیز ممکن است دیده شود. اما به طور کلی، برخی از علائم معمول سرطان در کودکان عبارتند از:

۱. تغییرات در رفتار و روحیه:

شاید ابتدا علائمی مشاهده نشود، اما تغییرات در رفتار و روحیه کودک می‌تواند نشانه باشد. این تغییرات ممکن است شامل عصبانیت، افسردگی، یا افت انرژی باشد.

۲. کاهش وزن یا افزایش فوق‌العاده وزن:

تغییرات ناشی از سرطان می‌تواند باعث کاهش وزن یا افزایش فوق‌العاده وزن شود.

۳. خستگی و کاهش انرژی:

افزایش خستگی و کاهش انرژی ممکن است علامتی از نقصان سلول‌های سالم باشد.

۴. تغییرات در رشد:

کاهش یا افزایش سریع در اندازه بدن، سریع‌تر یا کندتر شدن رشد، ممکن است نشانگر مشکلات باشد.

۵. عفونت‌های مکرر:

ابتلا به عفونت‌ها و بیماری‌های متکرر می‌تواند نشانه‌ای از ضعف سیستم ایمنی ناشی از سرطان باشد.

۶. تب مداوم یا تب دوره‌ای:

تب بدون دلیل واضح یا تب که به‌صورت دوره‌ای تکرار می‌شود، ممکن است نشانه مشکلات بیماری‌زا باشد.

۷. سرفه یا دماغه‌زدگی:

در صورتی که سرطان در ناحیه ریه‌ها یا سیستم تنفسی قرار دارد، علائمی مانند سرفه مداوم یا دماغه‌زدگی مشاهده می‌شود.

۸. آسم یا مشکلات تنفسی:

مشکلات تنفسی، آسم، یا دیگر علائم مشابه ممکن است به مشکلات سرطان در ناحیه ریه اشاره کند.

۹. اعتیاد به علائم خاص:

برخی از کودکان ممکن است به خود زخمی کنند یا به علائم خاصی اعتیاد پیدا کنند.

در هر صورت، اگر والدین یا مراقبان هر گونه تغییر غیرعادی در رفتار یا سلامت کودکان خود را مشاهده کنند، توصیه می‌شود تا به پزشک مراجعه کنند. پزشکان با انجام تست‌ها و بررسی‌های لازم، می‌توانند علت این تغییرات را تشخیص دهند و در صورت لزوم به تشخیص و درمان سرطان کمک کنند.

درمان سرطان کودکان

درمان به شدت وابسته به نوع سرطان، مرحله بروز بیماری، و ویژگی‌های فردی کودک می‌باشد. ترکیبی از متدهای مختلف درمانی به کار گرفته می‌شود. این متدها شامل موارد زیر می‌شوند:

جراحی:

برای برداشتن توده سرطانی یا تصویه سایر مشکلات جسمی که ناشی از سرطان باشند، جراحی ممکن است اجرا شود.

شیمی‌درمانی (کموتراپی):

مصرف داروهای شیمی‌درمانی به منظور کاهش یا از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این درمان ممکن است قبل از جراحی برای کاهش اندازه توده، بعد از جراحی به عنوان درمان افزاینده، یا به‌صورت مستقل اجرا شود.

درمان با اشعه:

اشعه‌های پرتوی قوی برای از بین بردن یا کاهش اندازه توده‌های سرطانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

هورمون‌درمانی:

برای کنترل برخی از نوع‌های سرطان که تحت تأثیر هورمون‌ها قرار دارند، درمان با هورمون ممکن است انجام شود.

درمان‌های هدفمند:

درمان‌هایی که به صورت خاص به سلول‌های سرطانی هدف می‌شوند و کمتر اثرات جانبی بر سلول‌های سالم دارند.

پیوند استخوان نخاع:

در مواردی که سلول‌های خونساز بیش از حد تخریب شده‌اند، پیوند استخوان نخاع (تراشه استخوان نخاع) ممکن است لازم باشد.

درمان‌های نوظهور:

تحقیقات مستمر در زمینه درمان‌های نوظهور و به‌روز، امکان بهبود نتایج و افزایش شانس‌های درمان را فراهم کرده‌اند.

مهمترین نکته در درمان سرطان در کودکان معمولاً  آگاهی زودرس و شروع سریع به درمان است، که بهبود شانس درمان و کاهش اثرات جانبی ممکن است. مراقبت‌های حمایتی نیز از اهمیت بسیاری برخوردارند، زیرا این بیماری نه تنها بر فرد بلکه بر خانواده‌اش نیز تأثیر می‌گذارد. افزایش آگاهی، پشتیبانی روانی و اجتماعی، و ارائه خدمات توجیهی به خانواده‌ها نقش مهمی در مدیریت این شرایط دارد. خوشبختانه، در حال حاضر برای اکثر سرطان‌های کودکان، به خصوص لوسمی، درمان‌های مؤثری وجود دارد و ۷۰ درصد از کودکان مبتلا قابل درمان هستند.

سخن آخر

سرطان در کودکان، موضوعی حساس و پیچیده است که نیازمند توجه و مراقبت ویژه می‌باشد. اگرچه در کودکان نسبت به بزرگ‌ترها کمتر شایع است، اما همچنان یک مسئله جدی به حساب می‌آید. در این گروه سنی سرطان ممکن است به شکل‌ها و انواع مختلفی ظاهر شود، شامل تغییرات در رفتار، وزن، انرژی، یا علائم خاص در قسمت‌های خاص بدن باشند. تشخیص در کودکان نیازمند بررسی دقیق توسط تیم پزشکی متخصص می‌باشد. در طول درمان، حمایت روانی و اجتماعی که شامل پشتیبانی از نظر احساسی و اطلاعاتی، مراقبت‌های حمایتی، و ایجاد محیط آرامو مناسب برای کودکان است. استفاده از تکنولوژی‌های پزشکی و پیشرفت‌های علمی، می‌تواند در ارتقاء کیفیت زندگی کودکان مبتلا به سرطان و افزایش شانس‌های درمانی آنان مؤثر باشد.

سلامت باشید.