درمانگاه شبانه‌روزي عمومی و تخصصي فاضل با هدف ارتقاي سلامت مردم منطقه شمال شهر اصفهان در سال 1395 به صورت خیریه فعاليت خود را آغاز نموده است.
سکته قلبی چطور اتفاق می افتد؟
سکته قلبی در نتیجه قطع یا کاهش ناگهانی جریان خون به بخشی از عضله قلب (میوکارد) رخ می دهد. علت اصلی سکته قلبی معمولاً تشکیل یک لخته خونی در یکی از عروق کرونری (عروق قلب) است. این لخته‌ها ممکن است در نتیجه ترک یا آسیب به دیواره عروق کرونری شکل گیرند و جلوی جریان خون را در این عروق مسدود کنند. عضله قلب به اکسیژن و مواد غذایی برای عملکرد صحیح نیاز دارد و اگر جریان خون به یک قسمت از این عضله قطع شود، سلول‌های قلبی از اکسیژن و مواد غذایی خود محروم می‌شوند که باعث آسیب و مرگ این سلول‌ها می‌شود.
عوامل خطر سکته قلبی:
افزایش فشار خون، فعالیت ورزشی ناکافی، سیگار کشیدن، چاقی و افزایش چربی، تاریخچه خانوادگی از عوامل مهم سکته قلبی است.
نشانه های سکته قلبی:
نشانه‌های سکته قلبی ممکن است متنوع باشند و برخی افراد ممکن است تجربه نشانه‌های مختلفی داشته باشند.
درد یا فشار در قفسه سینه: احساس درد یا فشار شدید در قسمت مرکزی یا چپ قفسه سینه. این درد ممکن است به شانه چپ، بازوها، گردن، فک پایین یا شکم تابیده و گسترده شود.
تنگی نفس: احساس سختی در تنفس یا تنگی نفس، ممکن است به صورت همزمان با درد قفسه سینه یا به تنهایی رخ دهد.
استفراغ و تهوع: استفراغ ناگهانی یا تهوع بدون دلیل آشکار.
ضربان قلب نامنظم: و افزایش ناگهانی ضربان قلب.
سرگیجه و ضعف: خصوصاً در بازوها یا پاها.
عرق سرد و لبریز: تعریق سرد و لبریز، ممکن است همراه با دیگر نشانه‌ها باشد.
احساس اضطراب یا ترس: بدون دلیل آشکار.
خستگی ناشی از فعالیت معمولی: خستگی غیرمعمولی یا ضعف پس از انجام فعالیت‌های روزمره.
فرایند وقوع سکته قلبی:
۱. تشکیل لخته:
– علت اصلی سکته قلبی معمولاً تشکیل لخته‌های خونی در دیواره عروق کرونری (عروق قلب) است. این لخته‌ها معمولاً از چربی، کلسترول، سلول‌های خونی و مواد دیگر تشکیل می‌شوند.
۲. آسیب به دیواره عروق:
– لخته‌ها ممکن است در نقاطی از دیواره عروق کرونری (عروق قلب) تشکیل شوند که قبلاً آسیب دیده‌اند. این آسیب می‌تواند ناشی از چیزهایی مانند ترک یا زخم باشد.
۳. جلوگیری از جریان خون:
– لخته‌ها باعث مسدود شدن یا کاهش جریان خون در عروق قلب می‌شوند. این جریان خون کم شده یا مسدود شده می‌تواند به سلول‌های عضله قلبی تامین کننده اکسیژن و مواد غذایی نیازمند، کاهش بیش از حد این عناصر را به این سلول‌ها برساند.
۴. آسیب به عضله قلب:
– با کاهش یا قطع جریان خون به سلول‌های عضله قلب، این سلول‌ها آسیب می‌بینند و اگر جریان خون به مدت طولانی قطع شود، ممکن است مرگ سلولی (نخوت قلبی) رخ دهد.
۵. پس از سکته قلبی:
– پس از وقوع سکته قلبی، بخش آسیب دیده از عضله قلب ممکن است به تدریج بهبود یابد، اما در موارد بعضی از افراد ممکن است برخی از سلول‌های قلبی جایگزین نشوند و این موجب کاهش عملکرد قلبی شود.
تشخیص سکته قلبی:
تشخیص سکته قلبی به وسیله پزشکان و تیم پزشکی انجام می‌شود و این پروسه شامل مراحل مختلفی است.
۱. بررسی نشانه‌ها و علائم:
– پزشک با گوش دادن به شرح حال بیمار و بررسی نشانه‌ها و علائم مانند درد یا فشار در قفسه سینه، تنگی نفس، استفراغ، سرگیجه، و غیره، سعی در تجزیه و تحلیل وضعیت بیمار می‌کند.
۲. سوالات و مصاحبه:
– پزشک ممکن است سوالاتی در مورد تاریخچه پزشکی، علائم ظاهر شده، فاکتورهای خطر و سابقه خانوادگی پرسیده و اطلاعات بیشتری از بیمار جمع‌آوری کند.
۳. بررسی فیزیکی:
– بررسی فیزیکی شامل بررسی ضربان قلب، فشار خون، شنوایی قلب و ریه، و بررسی علائم ظاهری می‌شود.
۴. الکتروکاردیوگرافی:
– این تست برای رصد فعالیت الکتریکی قلب استفاده می‌شود. الکترودها بر روی پوست قرار می‌گیرند و نموداری از الکتریکال کار قلب به دست می‌آید. الکتروکاردیوگرافی به صورت سریع و آسان می‌تواند نشان دهنده وجود سکته قلبی باشد.
۵. آزمایش خون:
– آزمایش خون ممکن است شامل اندازه‌گیری سطوح آنزیم‌هایی مثل CK-MB و Troponin باشد. افزایش این آنزیم‌ها ممکن است نشانگر آسیب به عضله قلب باشد.
۶. آزمایش‌های تصویری:
– آزمایش‌های تصویری مانند اکوکاردیوگرافی (اکو) و آنژیوگرافی (Angiography) ممکن است در تشخیص و تعیین محل وجود لخته خون کمک کنند.
۷. ام آر آی یا سی تی اسکن:
– ممکن است از این تصاویر تشخیصی جهت بررسی تصویر دقیق‌تر قلب و عروق کرونری استفاده شود.
با ترکیب این تست‌ها و اطلاعات جمع‌آوری شده، پزشک می‌تواند تشخیص دقیق‌تری ارائه دهد و در صورت نیاز، به درمان فوری و مناسب برای بیمار بپردازد. تشخیص و درمان سریع سکته قلبی اهمیت بسیار زیادی دارد و می‌تواند بر نتایج و پیش‌آگهی‌های موفقیت‌آمیز تأثیر بگذارد.
انواع سکته قلبی:
سکته قلبی می‌تواند به چندین نوع تقسیم شود که از نظر علت و ویژگی‌های زمانی یا منطقه‌ای متفاوت باشند. در اینجا، به برخی از انواع سکته قلبی اشاره می‌شود:
- سکته قلبی (STEMI):
– در این نوع سکته قلبی، در نتیجه تشکیل لخته خونی در عروق کرونری، بخشی از عضله قلب دچار آسیب می‌شود. نام “ST-elevation” به ارتفاع بخش خاصی از الکتروکاردیوگرافی (ECG) اشاره دارد که نشانگر آسیب به عضله قلبی است. - سکته قلبی (NSTEMI):
– در این نوع سکته قلبی، تشکیل لخته در عروق کرونری منجر به آسیب قلبی می‌شود، اما در ECG تغییرات ST-elevation مشاهده نمی‌شود. NSTEMI ممکن است با علائم مشابه STEMI همراه باشد. - سکته قلبی دیستال:
– در این حالت، بخش تحتانی عضله قلب (پایین‌ترین بخش) دچار سکته قلبی می‌شود. این ممکن است با علائمی مانند درد در ناحیه پایین شکم، پشت یا پایین شانه همراه باشد. - سکته قلبی لاطریل:
– در این نوع، بخش جلوانی عضله قلب (نزدیک به سینه) دچار سکته قلبی می‌شود. افراد ممکن است درد یا فشار در قفسه سینه یا فشار در شانه و بازوها را تجربه کنند. - سکته قلبی دیواره جدا:
– در این نوع، سکته قلبی به طور کامل دیواره عضله قلب را درگیر می‌کند و از سطح داخل تا سطح خارجی آن ادامه دارد. - سکته قلبی محدود به دیواره:
– در این حالت، سکته قلبی محدود به لایه‌ی داخلی (اندوکارد) عضله قلب است و به سطح خارجی آن نمی‌رسد. - سکته قلبی در حین فعالیت ورزشی:
– برخی از افراد ممکن است سکته قلبی را در حین فعالیت ورزشی تجربه کنند. این نوع سکته قلبی ممکن است به ویژه در افرادی با فاصله‌ی زمانی بین ورزش‌های فیزیکی زیاد و استراحت کم رخ دهد.
تشخیص دقیق و مدیریت مناسب انواع سکته قلبی نیاز به مشارکت تیم پزشکی مختصر، ایجاد برنامه درمانی شخصی و پیگیری دقیق دارد. همچنین، پیشگیری از عوارض مرتبط با سکته قلبی نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
درمان سکته قلبی:
درمان سکته قلبی به سرعت و اورژانسی انجام می‌شود و شامل چندین مرحله است. تأخیر در درمان می‌تواند تأثیر بسزایی بر نتایج و بهبودی داشته باشد. در صورت شک در وقوع سکته قلبی، باید فوراً خدمات اورژانس پزشکی را فراخوانی کرده و تا رسیدن به مرکز پزشکی، فرآیند درمان را آغاز کرد.
- تأکید بر خدمات اورژانس:
– اگر کسی نشانه‌های سکته قلبی را تجربه کند، باید بلافاصله شماره اورژانس محلی (مثل ۹۱۱ در بسیاری از کشورها) را تماس بگیرد. ارتباط سریع با خدمات اورژانس می‌تواند زمان تأثیرگذار در درمان سکته قلبی باشد. - استفاده از آسپرین:
– در مرحله اول، در صورتی که هیچ مشکلی برای فرد در مصرف آسپرین وجود نداشته باشد، یک قرص آسپرین به عنوان درمان اورژانسی ممکن است توسط فرد مصرف شود. آسپرین به عنوان یک تین‌پلت‌گر عمل کرده و خون را نازک می‌کند که می‌تواند در کاهش اثرات لخته‌های خونی کمک کند. - داروهای فیبرینولیتیک:
– این داروها به عنوان تراپی لخته‌شکن عمل می‌کنند و می‌توانند لخته‌های خونی را در عروق کرونری حل کنند. این داروها باید در مراکز پزشکی متخصص تجویز شوند و تحت نظر پزشک باشند. - قسمت‌هایی از عضله قلبی متضرر را نجات دادن:
– اگر عضله قلبی هنوز در مرحله زنده‌ای باشد، اقداماتی مانند آنژیوپلاستی (angioplasty) یا کاردیوورسکولار سرجری (coronary artery bypass grafting) ممکن است برای بازسازی عروق کرونری و نجات قسمت‌هایی از عضله قلبی که در خطر هستند، صورت گیرد. - مراقبت‌های بیمارستانی:
– بیمار باید تحت نظر متخصصان قلب و اطاعات تکمیلی، از جمله الکتروکاردیوگرافی (ECG) و آنزیم‌های خونی مانند Troponin و CK-MB، بماند. این اطلاعات به پزشک کمک می‌کند تا میزان آسیب به عضله قلبی و وضعیت عملکرد قلب را ارزیابی کند. - پیگیری و تغییرات در سبک زندگی:
– بعد از ترخیص از بیمارستان، تغییرات در سبک زندگی مانند تغییرات در رژیم غذایی، افزایش فعالیت و ورزش، قطع دخانیات، کنترل فشار خون و مدیریت استرس می‌تواند جزء بخش‌هایی از درمان بعدی باشد.
عوارض سکته قلبی:
سکته قلبی اثرات جدی و طولانی‌مدتی بر سلامت فرد دارد. عوارض سکته قلبی ممکن است بستگی به میزان آسیب به عضله قلب، محل وسیعی که دچار سکته شده است، و همچنین به عوامل دیگری که در ادامه مطرح می‌شوند، داشته باشد. برخی از عوارض رایج سکته قلبی عبارتند از:
- ضعف عضله قلب:
– سکته قلبی می‌تواند منجر به آسیب دائمی به عضله قلب شود و باعث کاهش عملکرد قلب و ضعف عضلانی شود. این موضوع ممکن است باعث محدودیت در فعالیت‌های روزمره شود. - آریتمی‌ها (نامنظمی‌های ضربان قلب):
– سکته قلبی ممکن است باعث ایجاد نامنظمی‌های ضربان قلب شود، که می‌تواند در طول زمان به آریتمی‌های خطرناک منجر شود. - پس از سکته قلبی:
– افراد ممکن است پس از سکته قلبی با علائمی مانند خستگی، تب، درد در مفاصل و عضلات، و اختلالات خواب مواجه شوند. این علائم به نام “پس از سکته قلبی سندرم” معروف هستند. - اختلالات کلیوی:
– بخشی از عضله قلب ممکن است به شدت آسیب ببیند که منجر به افزایش میزان مواد شیمیایی مضر در خون شود و بر عملکرد کلیه‌ها تأثیر بگذارد. - سرگیجه و اختلالات تعادل:
– برخی از افراد پس از سکته قلبی ممکن است با سرگیجه و اختلالات تعادل مواجه شوند، که ممکن است ناشی از کاهش عملکرد عصبی یا مشکلات در عروقی باشد. - اضطراب و افسردگی:
– تجربه سکته قلبی می‌تواند بر روحیه و روان‌شناختی فرد تأثیر بگذارد و افسردگی و اضطراب را افزایش دهد. - پوست‌نشانه‌ها:
– بخشی از عضله قلب که دچار سکته شده است، ممکن است به عنوان بافت نشانه‌ای (Scar tissue) جایگزین شود، که می‌تواند تأثیر منفی بر عملکرد قلب داشته باشد. - خون‌دهی محدود به سایر اعضا بدن:
– در برخی موارد، سکته قلبی می‌تواند باعث محدودیت خون‌دهی به سایر اعضای بدن مثل مغز، کلیه‌ها یا اندام‌های دیگر شود که می‌تواند به آسیب آنها منجر شود.
برای کاهش عوارض و بهبود پیش‌آگهی، اهمیت پیگیری مراقبت‌های پس از سکته قلبی، تغییر در سبک زندگی، داروها، و مشاوره روانی بسیار بالاست. افرادی که سابقه سکته قلبی دارند، باید با پزشک خود همکاری کنند تا برنامه درمانی مناسب برای حفظ سلامت قلبی‌شان ترتیب داده شود.
سخن آخر:
نکته مهم این است که نشانه‌های سکته قلبی ممکن است در افراد مختلف به شکل متفاوتی باشد. اگر شما نشانه‌های مشابه یک سکته قلبی را تجربه کردید، فوراً با خدمات اورژانس پزشکی تماس بگیرید و تا زمان رسیدن به مراکز پزشکی، هر گونه فعالیت جسمی را متوقف کنید. هر فردی که نشانه‌های سکته قلبی را تجربه کند، باید فوراً تحت درمان پزشکی قرار گیرد. تأخیر در درمان می‌تواند به تضعیف عضله قلبی و افزایش خطر عوارض جانبی منجر شود.
