مرگ مغزی چیست؟

مرگ مغزی به حالتی اطلاق می‌شود که در آن تمامی عملکردهای مغز به‌طور کامل و غیرقابل بازگشت متوقف می‌شوند. این وضعیت با مرگ قلبی متفاوت است، زیرا در مرگ مغزی، قلب و سایر اعضای بدن ممکن است با کمک دستگاه‌ها و مراقبت‌های پزشکی به عملکرد خود ادامه دهند. مرگ مغزی به عنوان مرگ قانونی در بسیاری از کشورها شناخته می‌شود و معیاری برای تصمیم‌گیری در مورد اهدا اعضا محسوب می‌شود.

معیارهای تشخیص مرگ مغزی

 ۱. از دست دادن تمامی رفلکس‌های مغزی
تمامی رفلکس‌هایی که توسط مغز کنترل می‌شوند (مانند واکنش‌های نور به چشم، پاسخ به درد، و رفلکس‌های تنفسی) باید غایب باشند.

 ۲. فقدان تنفس خودبخودی

برای تایید مرگ مغزی، فرد نباید بتواند به صورت خودبخودی نفس بکشد. آزمایش آپنه (Apnea test) برای ارزیابی این وضعیت انجام می‌شود. در این آزمایش، دستگاه تنفس مصنوعی برای مدت کوتاهی متوقف می‌شود تا بررسی شود که آیا فرد به طور خودبخودی تنفس می‌کند یا خیر.

۳. عدم فعالیت الکتریکی مغز

نوار مغزی (EEG) برای بررسی فعالیت الکتریکی مغز استفاده می‌شود. در مرگ مغزی، هیچ فعالیت الکتریکی در مغز وجود ندارد.

۴. عدم جریان خون مغزی

در برخی موارد، بررسی تصویربرداری مانند آنژیوگرافی مغزی یا اسکن مغزی برای نشان دادن عدم وجود جریان خون در مغز انجام می‌شود.

مراحل تشخیص مرگ مغزی

۱. ارزیابی اولیه

پزشکان به بررسی وضعیت بالینی بیمار می‌پردازند و تاریخچه بیماری و علائم را مورد بررسی قرار می‌دهند.

۲. آزمایش‌های بالینی

مجموعه‌ای از آزمایش‌های بالینی انجام می‌شود تا از نبود رفلکس‌های مغزی مطمئن شوند. این آزمایش‌ها شامل بررسی پاسخ به نور، درد، و دیگر تحریکات می‌شود.

۳. تایید توسط پزشکان مستقل

تشخیص مرگ مغزی باید توسط چند پزشک مستقل تایید شود. این پزشکان نباید در تیم پیوند عضو دخالت داشته باشند تا تضاد منافع وجود نداشته باشد.

اهمیت مرگ مغزی در اهدای عضو

مرگ مغزی نقش بسیار مهمی در فرآیند اهدای عضو دارد. وقتی مرگ مغزی تشخیص داده می‌شود و تایید می‌شود که بازگشت فعالیت مغزی غیرممکن است، اعضای بدن بیمار می‌توانند برای نجات جان دیگران اهدا شوند. به دلیل عملکرد مداوم قلب و دستگاه‌های بدن، اعضا در شرایط بهتری برای پیوند به دیگران قرار دارند.

مسائل اخلاقی و قانونی

۱. آگاهی و رضایت خانواده

در بسیاری از کشورها، حتی پس از تایید مرگ مغزی، رضایت خانواده برای برداشت اعضا الزامی است. خانواده باید از وضعیت بیمار و فرآیند اهدای عضو آگاه باشند و رضایت خود را اعلام کنند.

۲. قوانین و مقررات

قوانین و مقررات مربوط به تشخیص و اعلام مرگ مغزی در کشورهای مختلف متفاوت است. این قوانین برای اطمینان از دقت و انصاف در فرآیند تشخیص وضع شده‌اند.

تفاوت‌های مرگ مغزی با کما

مرگ مغزی و کما دو وضعیت پزشکی جدی هستند که هر دو شامل کاهش شدید یا از دست دادن هوشیاری فرد می‌شوند. کما یک وضعیت ناهوشیاری عمیق است که در آن فرد نمی‌تواند به محیط پیرامون خود واکنش نشان دهد. کما ممکن است به دلایل مختلفی از جمله آسیب‌های مغزی، سکته، مسمومیت و بیماری‌های متابولیکی رخ دهد.

 فعالیت مغز

فعالیت الکتریکی مغز هنوز وجود دارد، هرچند که ممکن است کاهش یافته یا غیرطبیعی باشد. مغز همچنان می‌تواند برخی عملکردهای پایه‌ای خود را انجام دهد.

کما یک وضعیت برگشت‌پذیر است. بیماران ممکن است به مرور زمان به هوش بیایند و بهبود یابند، اگرچه مدت زمان و میزان بهبودی بستگی به علت و شدت آسیب دارد.

برخی از عملکردهای خودبخودی بدن همچنان انجام می‌شود. بیمار ممکن است بتواند به طور خودبخودی نفس بکشد و عملکردهای دیگر بدن مانند ضربان قلب و هضم غذا ممکن است همچنان ادامه یابد.

 تشخیص

تشخیص کما بر اساس معاینات بالینی و بررسی‌های تصویربرداری مانند CT اسکن یا MRI انجام می‌شود. ارزیابی سطح هوشیاری بیمار با استفاده از معیارهایی مانند مقیاس کمای گلاسکو (Glasgow Coma Scale) انجام می‌شود.

اقدامات پزشکی

درمان کما شامل مراقبت‌های حمایتی و درمان علل زمینه‌ای آن است. تلاش برای بهبود وضعیت بیمار و بازگرداندن هوشیاری ادامه دارد.

نتیجه‌گیری

مرگ مغزی یک وضعیت پیچیده و حساس است که نیاز به دقت و بررسی‌های جامع پزشکی دارد. با تشخیص صحیح و دقیق مرگ مغزی، امکان اهدای اعضا برای نجات جان دیگران فراهم می‌شود. این فرآیند نیازمند همکاری تیمی از پزشکان، متخصصان و حمایت خانواده بیمار است تا به بهترین نحو انجام شود.