ویژگی‌های پا چنبری (کلاب فوت) به راحتی در بدو تولد قابل مشاهده است. این ناهنجاری دارای نشانه‌ها و ویژگی‌های مشخصی است که به پزشکان و والدین کمک می‌کند تا آن را تشخیص دهند. در ادامه به علائم و ویژگی‌های اصلی این وضعیت پرداخته شده است:

1. چرخش غیرطبیعی پا: مهم‌ترین ویژگی کلاب فوت این است که پای نوزاد به سمت داخل یا پایین چرخیده است. در برخی موارد، پا ممکن است شبیه به حالت “برعکس” به نظر برسد.
2. قرارگیری غیرطبیعی مچ پا: مچ پا ممکن است در یک زاویه غیرطبیعی قرار گرفته باشد، به طوری که نوزاد قادر نباشد پای خود را به درستی صاف کند.
3. سفتی عضلات و تاندون‌ها: عضلات و تاندون‌های پای مبتلا معمولاً کوتاه‌تر و سفت‌تر هستند، به ویژه تاندون آشیل که می‌تواند سبب سفت شدن مچ پا شود.
4. اندازه کوچک‌تر پا: پای مبتلا معمولاً کمی کوچک‌تر از پای سالم است و ممکن است عضلات آن به اندازه پای دیگر رشد نکنند.
5. ایجاد چین‌های پوستی: به دلیل شکل غیرطبیعی پا، ممکن است در قسمت‌های خاصی از پا، به خصوص در مچ پا، چین‌های عمیق پوستی ایجاد شود.
6. کاهش تحرک مچ پا: کودکانی که از این ناهنجاری رنج می‌برند، ممکن است در حرکت دادن مچ پا به سمت بالا و پایین مشکل داشته باشند.
7. عدم درد در نوزادی: در مراحل اولیه، نوزادان مبتلا به کلاب فوت معمولاً دردی احساس نمی‌کنند. با این حال، اگر درمان نشود، می‌تواند در سال‌های بعد به درد و مشکلات حرکتی منجر شود.

پیامدها در صورت عدم درمان:

• مشکلات در راه رفتن: کودکانی که درمان نمی‌شوند، ممکن است مجبور به راه رفتن با لبه خارجی پا شوند، که می‌تواند باعث درد و لنگیدن شود.
• آسیب به مفاصل و استخوان‌ها: استفاده نادرست از پا ممکن است به مفاصل و استخوان‌ها آسیب برساند.
• اختلالات حرکتی: با بزرگ‌تر شدن کودک، مشکلات حرکتی و انجام فعالیت‌های روزمره مانند دویدن یا ایستادن به مدت طولانی، بیشتر مشهود خواهد شد.

تشخیص زودهنگام و شروع درمان سریع می‌تواند به بهبود عملکرد پای کودک کمک کند و از بروز مشکلات جدی‌تر در آینده جلوگیری کند.

علت دقیق پا چنبری (کلاب فوت) هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما متخصصان معتقدند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در ایجاد این ناهنجاری نقش دارند. برخی از این عوامل عبارتند از:

۱. عوامل ژنتیکی

• وراثت: پا چنبری می‌تواند به صورت خانوادگی منتقل شود. اگر والدین یا اعضای نزدیک خانواده سابقه این ناهنجاری را داشته باشند، احتمال بروز آن در نوزاد بیشتر است. حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از نوزادانی که مبتلا به کلاب فوت هستند، یک یا چند نفر از خانواده آن‌ها نیز از این ناهنجاری رنج برده‌اند.
• اختلالات ژنتیکی: برخی تحقیقات نشان داده‌اند که جهش‌های ژنتیکی خاص ممکن است منجر به بروز این عارضه شوند. پا چنبری ممکن است بخشی از یک سندروم یا اختلال ژنتیکی پیچیده‌تر باشد که ناهنجاری‌های دیگری را نیز شامل می‌شود.

۲. عوامل محیطی

• موقعیت غیرطبیعی جنین در رحم: فشار وارده بر پای جنین در دوران بارداری می‌تواند در شکل‌گیری این ناهنجاری تأثیرگذار باشد. اگر فضای رحم محدود باشد یا موقعیت جنین نامناسب باشد، احتمال بروز کلاب فوت افزایش می‌یابد.
• مصرف داروها یا مواد مضر در دوران بارداری: مصرف برخی داروها یا مواد شیمیایی در دوران بارداری ممکن است با افزایش خطر ایجاد ناهنجاری‌های مادرزادی، از جمله پا چنبری، مرتبط باشد. به عنوان مثال، مصرف سیگار، الکل یا داروهای خاص در دوران بارداری می‌تواند خطر ابتلای نوزاد به کلاب فوت را افزایش دهد.

۳. عوامل عصبی‌ عضلانی

• اختلالات عصبی-عضلانی: در برخی موارد، کلاب فوت ممکن است با اختلالات عصبی و عضلانی مانند سندروم‌های عصبی-عضلانی یا اسپینا بیفیدا (نوعی نقص مادرزادی ستون فقرات) همراه باشد. این شرایط می‌توانند بر رشد و تکامل عضلات و استخوان‌ها تأثیر بگذارند و باعث ایجاد پا چنبری شوند.

۴. عدم تکامل صحیح در رحم

• پا چنبری ممکن است به دلیل نقص در تکامل طبیعی عضلات، استخوان‌ها و تاندون‌ها در دوره رشد جنین ایجاد شود. این نقص می‌تواند به دلیل تغییرات ناگهانی یا نامناسب در مراحل حیاتی رشد پاها اتفاق بیفتد.

۵. کمبود مایع آمنیوتیک

• کاهش مایع آمنیوتیک در رحم ممکن است به جنین فشار وارد کند و منجر به ناهنجاری‌هایی مانند کلاب فوت شود.

تشخیص

۱. روش پونستی (Ponseti)

روش پونستی رایج‌ترین و موفق‌ترین روش برای درمان پا چنبری است. این روش شامل مراحل زیر است:

• گچ‌گیری تدریجی: پزشک پای نوزاد را به آرامی به موقعیت طبیعی حرکت می‌دهد و سپس آن را با گچ می‌پوشاند. این گچ‌ها هر هفته تغییر می‌کنند تا پای نوزاد به تدریج اصلاح شود. این فرایند معمولاً حدود ۶ تا ۸ هفته طول می‌کشد.
• برش تاندون آشیل (Tenotomy): در حدود ۹۰ درصد از موارد، یک برش کوچک در تاندون آشیل لازم است تا سفتی آن آزاد شود و مچ پا بتواند به درستی حرکت کند. این عمل کوچک به راحتی با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود.
• استفاده از بریس (Orthosis): پس از اصلاح اولیه با گچ، کودک باید از یک بریس مخصوص (کفش و میله متصل) استفاده کند تا از برگشت پا به حالت اولیه جلوگیری شود. بریس‌ها معمولاً برای مدت ۳ تا ۴ ماه به‌طور مداوم و سپس برای چند سال در هنگام خواب استفاده می‌شوند.

۲. روش فرانسوی

روش فرانسوی (French Method) یا روش فیزیوتراپی شامل:

• کشش دستی و باندپیچی: کشش ملایم و باندپیچی روزانه برای اصلاح پای نوزاد به کار می‌رود.
• تحریک عضلات: از تحریک عضلات پا با استفاده از الکتروتراپی برای تقویت آن‌ها استفاده می‌شود. این روش به تدریج و طی چند ماه ادامه می‌یابد و نیازمند تلاش و همکاری والدین با فیزیوتراپ است.

۳. جراحی

اگر روش‌های غیرجراحی مانند روش پونستی موفقیت‌آمیز نباشد یا پا چنبری به شدت پیچیده باشد، جراحی ممکن است ضروری باشد. در این صورت، جراحی برای تنظیم و اصلاح تاندون‌ها، رباط‌ها و استخوان‌های پا انجام می‌شود. عمل جراحی می‌تواند به کودک کمک کند که بتواند به طور طبیعی راه برود، اما نیاز به مراقبت‌های پس از جراحی، از جمله استفاده از گچ یا بریس، نیز دارد.

۴. فیزیوتراپی و توانبخشی

پس از جراحی یا درمان‌های غیرجراحی، فیزیوتراپی برای تقویت عضلات پا و بهبود دامنه حرکتی مفاصل ضروری است. تمرینات فیزیوتراپی به کودک کمک می‌کنند تا تحرک بهتری داشته باشد و از برگشت ناهنجاری جلوگیری شود.

۵. استفاده از بریس و کفش‌های اصلاحی

پس از اصلاح اولیه، استفاده از بریس‌ها و کفش‌های مخصوص ضروری است. این ابزارها به حفظ وضعیت صحیح پا و جلوگیری از برگشت مجدد آن کمک می‌کنند. بریس‌ها معمولاً برای چند سال، به ویژه در هنگام خواب، استفاده می‌شوند.

۶. مراقبت‌های بلندمدت

کودکان مبتلا به پا چنبری نیاز به مراقبت‌های بلندمدت دارند، زیرا حتی پس از اصلاح، احتمال بازگشت ناهنجاری وجود دارد. معاینات دوره‌ای و استفاده مداوم از بریس یا کفش‌های اصلاحی می‌تواند به جلوگیری از مشکلات آینده کمک کند.

نتیجه‌گیری:

درمان پا چنبری باید هرچه زودتر آغاز شود تا نتایج بهتری حاصل شود. روش پونستی به عنوان روش غیرجراحی معمولاً موفقیت‌آمیز است، اما در موارد شدید یا پیچیده ممکن است جراحی نیاز باشد. با توجه به اهمیت تشخیص و درمان زودهنگام، همکاری والدین با تیم پزشکی و رعایت توصیه‌های مراقبتی پس از درمان می‌تواند به بهبود کامل و جلوگیری از عوارض آینده کمک کند.

سلامت باشید.

خواندن این مطلب شاید برای شما مفید باشد.