کبد، جگر سیاه

جگر سیاه یا کبد یک عضو مهم در سیستم گوارشی انسان است و در تنظیم فرایندهای متعدد مانند تصفیه خون، تولید پروتئین و ذخیره مواد مغذی برای بدن نقش دارد.

در زیر توضیحاتی در مورد کبد و عملکردهای آن آورده شده است:

علائم و موقعیت کبد:

کبد در قسمت راست بالای شکم و زیر قفسه سینه واقع شده است. یک ارگان بزرگ و سنگین است که وزن آن حدود ۱.۴ کیلوگرم در بزرگسالان است. از لحاظ ساختاری دو لوب (لوب راست و لوب چپ) دارد.

 عملکرد کبد:

۱. فیلتراسیون خون:
– خون را از اندام‌های گوارشی دریافت کرده و مواد مغذی را جذب می‌کند.

۲. ترشح صفرا:
– کبد صفرا (مایع زرد) تولید کرده و آن را به مثانه صفرا منتقل می‌کند که سپس در روده دقیق وارد می‌شود و در فرآیند هضم نقش دارد.

۳. ساخت پروتئین‌ها:
–  تولید پروتئین‌های مختلف که در بدن وظایف مختلفی از جمله حمل اکسیژن و مواد مغذی، ایجاد ایمنی بدن، و کنترل اسیدیته خون دارند.

۴. تبدیل گلیکوز به گلیکوژن:
– ذخیره گلیکوز را به صورت گلیکوژن و در شرایط نیاز، آن را به گلیکوز تبدیل می‌کند و به جریان خون ارسال می‌کند.

۵. تخریب ردیفهای قدیمی خونی:
– قدیمی‌ترین سلول‌های خونی را تخریب کرده و اجزاء مفید آن‌ها را بازیابی می‌کند.

۶. ذخیره ویتامین‌ها و مواد معدنی:
–  ویتامین‌ها (مانند A، D، B12، و K) و مواد معدنی را ذخیره می‌کند و در صورت نیاز به بدن تأمین می‌کند.

بیماری‌های کبد:

۱. کبد چرب:
– انباشت چربی در سلول‌های کبد.

۲. هپاتیت:
– عفونت کبد با ویروس‌های هپاتیت A، B، C، D، و E. این ویروس‌ها ممکن است به التهاب کبد و در موارد شدیدتر به سیروز کبد منجر شوند.

۳. تشنج کبد (سیروز):
– آسیب دائمی به بافت کبد که می‌تواند به تشنج کبد (سیروز) منجر شود.

۴. کبد پلی‌سیستیک
– وجود گره‌های مایع پر شده درون کبد که می‌توانند به حجم بزرگی برسند و باعث اختلال در عملکرد کبد شوند.

۵. التهاب کبد:
– التهاب کبد ممکن است به دلیل عوامل مختلفی ایجاد شود، از جمله عفونت و مصرف مواد مخدر.

۴. کم‌فعالیت کبد (تالاسمی):
– کم‌فعالیت کبد به علت مشکلات ژنتیکی مانند تالاسمی.

۵. سرطان کبد:
– تشکیل توده‌های خطرناک در بافت کبد.

۶. هموکروماتوز:
– یک بیماری ژنتیک که باعث انباشت بیش از حد آهن در کبد و سایر اعضای بدن می‌شود.

۷. تالاسمی:
– یک گروه از بیماری‌های ژنتیکی که می‌توانند به نقص در تولید هموگلوبین و انباشت آهن در کبد منجر شوند.

علائم بیماری کبد:

علائم این بیماری می‌تواند متنوع باشد و بسته به نوع بیماری و شدت آن تغییر کند. در مراحل ابتدایی، بیماری کبد ممکن است بدون نشانه‌های خاصی باشد ولی با گذر زمان و پیشرفت بیماری، علائم ظاهر می‌شوند. در زیر، برخی از علائم ممکن بیماری کبد آورده شده است:

۱. خستگی و ضعف عمومی:
– احساس خستگی شدید و کاهش توان فیزیکی.

۲. تغییرات در رنگ پوست و چشم‌ها:
– زردی پوست و چشم‌ها (icterus) به دلیل افزایش بیلی‌ربین در خون.

۳. خارش پوست:
– احساس خارش در پوست، که ممکن است به دلیل تجمع مواد زائد در بدن باشد.

۴. تغییرات در رنگ ادرار:
– تغییر رنگ ادرار به رنگ تیره‌تر، نارنجی یا قهوه‌ای به دلیل وارد شدن بیلی‌ربین به ادرار.

۵. تغییرات در رنگ مدفوع:
– مدفوع رنگ روشن‌تر یا تیره‌تر از حالت عادی.

۶. آب‌سیاهی نواحی پوست:
– آب‌سیاهی نواحی مختلف پوست، به خصوص در نواحی گردن و زیر بغل.

۷. آب‌سیاهی زیر چشم‌ها:
– آب‌سیاهی در زیر چشم‌ها (گریویته) که ممکن است به دلیل تجمع خون در این ناحیه باشد.

۸. تورم شکم:
– تورم و بزرگ شدن شکم به دلیل انباشت مایع در ناحیه شکم (آسیت).

۹. سردرد و افت فشار خون:
– سردرد، احساس سرگیجه، و افت فشار خون ممکن است از دیگر علائم باشد.

۱۰. کاهش اشتها و کاهش وزن:
– کاهش اشتها و کاهش وزن بدون دلیل آشکار.

۱۱. علائم گوارشی:
– مشکلات معده و روده‌ها، نفخ، تهوع، استفراغ، و دردهای شکمی.

کبد چرب

یک شرایط بیماری‌ای است که به دلیل انباشت چربی در سلول‌های کبد در افرادی که مصرف الکل نکرده‌اند، ایجاد می‌شود. این بیماری به دو دسته تقسیم می‌شود: کبد چرب غیرالکلی ساده و کبد چرب غیرالکلی التهابی .

۱. کبد چرب غیرالکلی ساده 
– در این نوع بیماری، انباشت چربی در سلول‌های کبد رخ می‌دهد اما بدون نشانه‌های التهابی و جلوه‌های شدید. افراد مبتلا به این نوع بیماری ممکن است که سیروز کبد پیشرفت نکنند.

۲. کبد چرب غیرالکلی التهابی
– این نوع از کبد چرب همراه با التهاب در بافت کبد است. التهاب می‌تواند به تشدید آسیب به سلول‌های کبد و در نهایت به سیروز کبد منجر شود. NASH به طور خاص مشکلات جدی می‌تواند ایجاد کند و به سرطان کبد (هپاتوسلولار کارسینوما) منتهی شود.

در هر دو نوع، افزایش چربی در سلول‌های کبد می‌تواند باعث اختلال در عملکرد کبد، التهاب، سیروز، و در نهایت سرطان کبد شود. عواملی نظیر ژنتیک، افزایش وزن، دیابت نوع ۲، مقاومت به انسولین، و سبک زندگی ناسالم (مثلاً ناپرهیز از فعالیت بدنی و تغذیه نامناسب) می‌توانند به افزایش خطر بروز کبد چرب مشارکت داشته باشند. تشخیص دقیق نوع بیماری و ایجاد برنامه درمانی متناسب با ویژگی‌ها و شدت آسیب کبدی افراد نیازمند مشاوره و ارزیابی توسط پزشک متخصص است.

سلامت باشید.