گال و درمان آن
گال (Scabies) یک بیماری پوستی مسری است که توسط یک انگل به نام Sarcoptes scabiei ایجاد میشود. این انگل کوچک در لایه بالایی پوست زندگی میکند و باعث خارش شدید، به خصوص در شبها، و بروز ضایعات پوستی میشود. اگرچه میتواند آزاردهنده باشد، اما معمولا به خوبی درمان میشود، درمان اغلب شامل داروهایی است که کنهها و تخمهای آنها را از بین میبرند. از آنجایی که جرب بسیار مسری است، پزشکان معمولاً درمان را برای افرادی که به طور مکرر با فرد مبتلا به گال در تماس هستند توصیه میکنند.
علائم گال
به دلیل واکنش حساسیتی بدن به وجود انگل ایجاد میشود. مهمترین علائم گال شامل موارد زیر است:
۱. خارش شدید:
- ویژگی: خارش شدید، به خصوص در شبها و بعد از حمام، شایعترین علامت گال است.
- دلیل: این خارش به علت واکنش حساسیتی بدن به انگل و تخمهای آن رخ میدهد.
۲. بثورات پوستی (راش):
- ویژگی: بثورات پوستی ممکن است به صورت نقاط قرمز، برجستگیهای کوچک، یا تاولهای ریز ظاهر شوند.
- محل: این راشها معمولاً در چینهای پوستی، مانند بین انگشتان، مچها، زیر بغل، ناحیه تناسلی، شکم، سینه، آرنجها و زانوها دیده میشود.
۳. خطوط باریک زیر پوستی:
- ویژگی: این خطوط نازک و پیچدار به رنگ خاکستری یا پوستی هستند و محل حرکت انگل در زیر پوست را نشان میدهند.
- محل: این خطوط معمولاً در بین انگشتان دست و پا، مچها، و سایر نواحی با پوست نازکتر دیده میشود.
۴. زخمهای پوستی:
- ویژگی: به دلیل خارش شدید و خاراندن مکرر پوست، زخمها و خراشهایی ممکن است روی پوست ایجاد شود.
- عوارض: این زخمها میتوانند منجر به عفونتهای ثانویه پوستی شوند.
۵. ایجاد پوست ضخیم و خشک:
- ویژگی: در موارد پیشرفته و طولانیمدت، ممکن است پوست ضخیمتر و خشکتر شود، به خصوص در افراد مسن یا بیماران مبتلا به نقص سیستم ایمنی.
۶. تاولها و قرمزی:
- ویژگی: تاولهای ریز پر از مایع نیز ممکن است در نواحی خاصی از بدن ظاهر شوند.
علائم گال معمولاً حدود ۴ تا ۶ هفته پس از اولین تماس با انگل شروع میشود، اما در افرادی که قبلاً مبتلا شدهاند، ممکن است علائم زودتر ظاهر شود. تشخیص دقیق و درمان به موقع گال برای جلوگیری از انتقال به دیگران و عوارض بعدی ضروری است.
علل اصلی گال:
- تماس مستقیم پوستی با فرد مبتلا:
- ویژگی: شایعترین راه انتقال گال از طریق تماس مستقیم پوست به پوست با فرد مبتلا است.
- شرایط: این تماس میتواند در میان اعضای خانواده، هماتاقیها، و یا در محیطهای جمعی مانند خانه سالمندان یا خوابگاهها رخ دهد.
- استفاده از وسایل شخصی مشترک:
- ویژگی: وسایلی مانند لباسها، ملحفهها، حولهها، و وسایل خواب که توسط فرد مبتلا استفاده شدهاند، میتوانند عامل انتقال انگل باشند.
- شرایط: اگرچه کمتر رایج است، اما استفاده مشترک از این وسایل میتواند منجر به ابتلا به گال شود.
- شرایط محیطی و اجتماعی:
- ویژگی: گال بیشتر در محیطهایی که افراد در نزدیکی یکدیگر زندگی میکنند، مانند کمپهای پناهندگان، خوابگاهها، و محیطهای اجتماعی مشابه شایع است.
- شرایط: شرایط بهداشتی نامناسب و تجمع افراد در فضاهای محدود میتواند خطر انتقال گال را افزایش دهد.
- سیستم ایمنی ضعیف:
- ویژگی: افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند (مانند بیماران مبتلا به HIV یا افرادی که داروهای سرکوبکننده ایمنی مصرف میکنند) ممکن است به نوع شدیدتری از گال مبتلا شوند، که به آن گال نروژی (Norwegian scabies) یا گال پوستهای گفته میشود.
- شرایط: در این نوع، تعداد انگلها در پوست بسیار زیاد است و منجر به بثورات و علائم شدیدتری میشود.
چگونگی انتقال:
- خزیدن انگلها روی پوست: انگلهای گال نمیتوانند پرواز یا پریدن کنند، بلکه به آرامی روی سطح پوست خزیده و به دنبال محل مناسبی برای نفوذ و تخمگذاری هستند.
- تخمگذاری: پس از نفوذ انگل ماده به پوست، شروع به تخمگذاری میکند. این تخمها پس از چند روز به لارو تبدیل میشوند و چرخه زندگی انگل ادامه مییابد.
درمان گال
درمان گال شامل استفاده از داروهای ضد انگل و رعایت دقیق بهداشت شخصی برای جلوگیری از بازگشت بیماری و انتقال به دیگران است. در ادامه، مهمترین روشهای درمانی برای گال ذکر شده است:
۱. داروهای موضعی
این داروها به طور مستقیم روی پوست استفاده میشوند تا انگلهای گال را از بین ببرند:
- پرمترین (Permethrin) 5%:
- استفاده: این کرم به عنوان خط اول درمان برای گال توصیه میشود. باید تمام بدن از گردن به پایین (و در کودکان زیر ۲ سال، کل بدن) را پوشش دهد. کرم باید به مدت ۸ تا ۱۴ ساعت روی پوست باقی بماند و سپس با آب و صابون شسته شود.
- موارد استفاده: معمولاً یک بار استفاده کافی است، اما در صورت لزوم، ممکن است پس از یک هفته مجدداً استفاده شود.
- لیندان (Lindane) 1%:
- استفاده: یک لوسیون یا کرم که به طور مشابه با پرمترین استفاده میشود، اما به دلیل خطرات جانبی، به عنوان خط دوم درمان در نظر گرفته میشود. باید با احتیاط و فقط تحت نظر پزشک استفاده شود.
- هشدار: استفاده از لیندان در کودکان، زنان باردار، و افراد با وزن کم توصیه نمیشود.
- کروتامیتون (Crotamiton) 10%:
- استفاده: این دارو به شکل کرم یا لوسیون در دسترس است و معمولاً به مدت دو روز متوالی استفاده میشود.
- بنزیل بنزوات (Benzyl Benzoate) 25%:
- استفاده: این لوسیون نیز بر روی تمام بدن مالیده میشود و ممکن است در برخی کشورها به عنوان درمان استاندارد استفاده شود.
۲. داروهای خوراکی
در موارد شدید یا زمانی که درمان موضعی موثر نباشد، ممکن است پزشک داروی خوراکی تجویز کند:
- ایورمکتین (Ivermectin):
- استفاده: این داروی خوراکی معمولاً در موارد شدید یا مقاوم به درمان موضعی یا در بیماران با سیستم ایمنی ضعیف استفاده میشود. دوز اول معمولاً یک بار مصرف میشود و دوز دوم بعد از ۷ تا ۱۴ روز تکرار میشود.
- موارد استفاده: این دارو به خصوص در موارد گال نروژی بسیار موثر است.
۳. درمان خارش
پس از شروع درمان ضد انگل، خارش ممکن است برای چند هفته ادامه داشته باشد. برای کاهش خارش میتوان از موارد زیر استفاده کرد:
- آنتیهیستامینها: مانند دیفنهیدرامین یا ستیریزین برای کاهش خارش.
- کرمهای استروئیدی: مانند هیدروکورتیزون ۱% برای کاهش التهاب و خارش.
۴. رعایت بهداشت و جلوگیری از انتشار
- شستوشو و تمیزکاری: لباسها، ملحفهها، و وسایل شخصی باید با آب داغ شسته و با حرارت بالا خشک شوند.
- قرنطینه وسایل آلوده: وسایلی که نمیتوانند شسته شوند (مانند بالشها و پتوها) را میتوان به مدت ۳ تا ۷ روز در کیسه پلاستیکی محکم بسته نگه داشت تا انگلها از بین بروند.
- درمان همزمان خانواده: همه افراد خانواده و کسانی که در تماس نزدیک با فرد مبتلا بودهاند، باید همزمان تحت درمان قرار گیرند، حتی اگر علائمی نداشته باشند.
۵. پیگیری و مشاوره پزشکی
- بازگشت به پزشک: در صورتی که علائم بعد از ۲ تا ۴ هفته از درمان اولیه بهبود نیافتند، باید به پزشک مراجعه شود.
- پیشگیری از بازگشت: رعایت دقیق بهداشت و اجتناب از تماس با افراد مبتلا از اهمیت زیادی برخوردار است.
پیشگیری
پیشگیری از گال به دلیل ماهیت مسری آن اهمیت بالایی دارد. اقداماتی که میتوان برای جلوگیری از ابتلا و انتشار این بیماری انجام داد عبارتاند از:
۱. رعایت بهداشت شخصی
- شستوشوی منظم دستها و بدن: شستوشوی مکرر دستها و دوش گرفتن منظم میتواند به کاهش خطر ابتلا کمک کند.
- اجتناب از تماس نزدیک با افراد مبتلا: تماس مستقیم پوست با پوست با فرد مبتلا شایعترین راه انتقال گال است. بنابراین، اجتناب از این نوع تماس ضروری است.
۲. عدم استفاده مشترک از وسایل شخصی
- اجتناب از به اشتراک گذاشتن وسایل شخصی: استفاده از وسایلی مانند لباس، ملحفه، حوله، و سایر وسایل شخصی باید به صورت فردی انجام شود و از به اشتراک گذاشتن آنها پرهیز شود.
- شستوشوی منظم وسایل شخصی: لباسها، ملحفهها، و حولهها باید به طور منظم با آب داغ شسته و با حرارت بالا خشک شوند تا انگلها و تخمهای آنها از بین بروند.
۳. تمیز نگه داشتن محیط زندگی
- تمیزکاری منظم محیط زندگی: تمیز نگه داشتن خانه، به خصوص اتاق خواب و محلهای استراحت، میتواند به پیشگیری از گال کمک کند.
- قرنطینه وسایل آلوده: وسایلی که نمیتوان آنها را شست، مانند بالشها و پتوها، باید به مدت ۳ تا ۷ روز در کیسه پلاستیکی محکم بسته نگه داشته شوند تا انگلها بمیرند.
۴. مراقبت در محیطهای جمعی
- آگاهی از وضعیت سلامت در محیطهای جمعی: در محیطهایی مانند خوابگاهها، پناهگاهها، و خانه سالمندان که افراد در نزدیکی یکدیگر زندگی میکنند، باید مراقب شیوع گال بود و در صورت مشاهده موارد مشکوک، به سرعت اقدامات پیشگیرانه انجام داد.
- اطلاعرسانی و آموزش: اطلاعرسانی درباره گال و روشهای پیشگیری از آن به افراد در محیطهای جمعی میتواند به کاهش شیوع بیماری کمک کند.
۵. درمان سریع و به موقع
- تشخیص و درمان سریع: در صورت مشاهده علائم گال، باید به سرعت به پزشک مراجعه کرده و درمان مناسب را دریافت کرد تا از انتشار بیماری به دیگران جلوگیری شود.
- درمان افراد نزدیک: تمام اعضای خانواده و افرادی که با فرد مبتلا در تماس نزدیک بودهاند، باید همزمان تحت درمان قرار گیرند، حتی اگر علائمی نداشته باشند.
۶. پیگیری درمان
- پیگیری و مراقبت پس از درمان: اطمینان از کامل بودن درمان و رعایت اقدامات بهداشتی پس از درمان میتواند از بازگشت بیماری جلوگیری کند.
- مراجعه به پزشک در صورت عدم بهبود: اگر علائم بیماری پس از درمان اولیه بهبود نیافتند، باید به پزشک مراجعه شود تا درمان مجدد یا متفاوتی انجام شود.
نتیجهگیری
پیشگیری از گال نیازمند رعایت بهداشت شخصی، جلوگیری از تماس مستقیم با افراد مبتلا، و تمیز نگه داشتن محیط زندگی است. همچنین، آگاهی و آموزش در محیطهای جمعی و پیگیری درمان نیز از عوامل کلیدی در کنترل و پیشگیری از این بیماری است.
سلامت باشید.