انحراف چشم یا استرابیسم

انحراف چشم یا استرابیسم (Strabismus) وضعیتی است که در آن چشم‌ها در یک خط واحد قرار نمی‌گیرند و هر چشم به جهتی متفاوت نگاه می‌کند. این مشکل می‌تواند یکی یا هر دو چشم را تحت تأثیر قرار دهد و ممکن است به صورت دائمی یا موقتی باشد.

انواع انحراف چشم

به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شوند که بر اساس جهت انحراف چشم‌ها طبقه‌بندی می‌شوند:

۱. ایزوتروپیا (Esotropia):

• انحراف یک یا هر دو چشم به سمت داخل (نزدیک به بینی).
• در کودکان و می‌تواند در زمان تولد یا بعداً در دوران کودکی ظاهر شود.
• می‌تواند ناشی از عدم تعادل عضلات چشم، مشکلات بینایی مانند دوربینی، یا عوامل ژنتیکی باشد.

۲. اکزوتروپیا (Exotropia):

• انحراف یک یا هر دو چشم به سمت بیرون (دور از بینی).
• ممکن است به صورت موقت در دوران کودکی و یا به صورت دائمی در دوران بزرگسالی ظاهر شود.
• می‌تواند ناشی از مشکلات عضلات چشم، ضعف در عضلات کنترل‌کننده چشم، یا عوامل ژنتیکی باشد.

۳. هایپرتروپیا (Hypertropia):

• نحراف یک چشم به سمت بالا.
• می‌تواند ناشی از مشکلات عضلات چشم، آسیب‌های عصبی، یا جراحی‌های قبلی چشم باشد.
• می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما بیشتر در دوران بزرگسالی دیده می‌شود.

۴. هایپوتروپیا (Hypotropia):

• انحراف یک چشم به سمت پایین.
• مشابه با هایپرتروپیا و می‌تواند ناشی از مشکلات عضلات چشم، آسیب‌های عصبی، یا جراحی‌های قبلی چشم باشد.
• می‌تواند در هر سنی رخ دهد.

سایر انحراف ها

علاوه بر این چهار نوع اصلی، انواع دیگری از نیز وجود دارند که بر اساس زمان بروز و شدت انحراف تقسیم‌بندی می‌شوند:

– متناوب (Intermittent Strabismus): انحراف چشم‌ به صورت متناوب و نه دائمی رخ می‌دهد.
– دائم (Constant Strabismus): انحراف چشم‌ها به صورت دائمی و همیشگی است.
– تطبیقی (Accommodative Strabismus): انحراف چشمان به دلیل تلاش برای جبران مشکلات بینایی مانند دوربینی رخ می‌دهد و معمولاً با استفاده از عینک اصلاح می‌شود.

علل استرابیسم

شامل عوامل ژنتیکی، عضلانی، عصبی و بینایی باشد. در زیر برخی از اصلی‌ترین علل استرابیسم آورده شده است:

۱. عوامل ژنتیکی

– وراثت: استرابیسم می‌تواند در خانواده‌ها مشاهده شود و افراد دارای تاریخچه خانوادگی استرابیسم بیشتر در معرض ابتلا به این مشکل قرار دارند.

۲. عدم تعادل عضلات چشم

– ضعف یا ناهماهنگی در عضلات چشم: هنگامی که عضلات کنترل‌کننده حرکات چشم به طور ناهماهنگ کار می‌کنند، می‌تواند به انحراف چشم‌ها منجر شود.

۳. مشکلات بینایی

– عیوب انکساری:مشکلاتی مانند دوربینی، نزدیک‌بینی یا آستیگماتیسم می‌توانند به استرابیسم منجر شوند. برای مثال، در کودکان با دوربینی شدید، چشم‌ها ممکن است برای تمرکز روی اجسام نزدیک به داخل منحرف شوند.

۴. مشکلات عصبی

– آسیب‌های عصبی: مشکلاتی که بر اعصاب کنترل‌کننده عضلات چشم تأثیر می‌گذارند می‌توانند به استرابیسم منجر شوند. این آسیب‌ها می‌توانند به علت آسیب‌های سر، سکته مغزی یا بیماری‌های عصبی باشند.

۵. بیماری‌ها و شرایط خاص

– بیماری‌های مادرزادی: شرایطی مانند سندرم داون یا فلج مغزی می‌توانند با افزایش خطر ابتلا به استرابیسم همراه باشند.
– عفونت‌ها و بیماری‌ها: برخی عفونت‌ها و بیماری‌ها می‌توانند بر عضلات و اعصاب چشم تأثیر بگذارند و منجر به استرابیسم شوند.

۶. آسیب‌های جسمی

– ضربه به چشم یا سر: آسیب‌های جسمی به چشم یا سر می‌توانند منجر به مشکلات عصبی یا عضلانی شده و باعث استرابیسم شوند.

۷. دیگر عوامل

– مشکلات در رشد و تکامل: برخی مشکلات در رشد و تکامل کودک می‌توانند به استرابیسم منجر شوند.
– استفاده نادرست از چشم: در برخی موارد، استفاده نادرست از چشم‌ها مانند تماشای طولانی مدت صفحه‌نمایش‌ها می‌تواند به ایجاد استرابیسم کمک کند.

تشخیص دقیق علت استرابیسم نیاز به ارزیابی کامل توسط متخصص چشم پزشکی دارد. این ارزیابی می‌تواند شامل معاینات بینایی، ارزیابی عضلات چشم و بررسی تاریخچه پزشکی بیمار باشد.

درمان

 بسته به نوع، شدت و علت آن متفاوت است و ممکن است شامل ترکیبی از روش‌های مختلف باشد. هدف از درمان، بهبود هماهنگی چشم‌ها و جلوگیری از مشکلات بینایی در آینده است. در زیر برخی از روش‌های معمول درمان استرابیسم آورده شده است:

۱. استفاده از عینک یا لنز تماسی

– تصحیح مشکلات بینایی: اگر استرابیسم ناشی از مشکلات انکساری مانند دوربینی یا نزدیک‌بینی باشد، عینک یا لنز تماسی می‌تواند به بهبود وضعیت کمک کند.

۲. پچ چشم (چشم‌بند)

– تقویت چشم ضعیف‌تر: پوشاندن چشم قوی‌تر با پچ می‌تواند به تقویت عضلات چشم ضعیف‌تر کمک کند و هماهنگی بین دو چشم را بهبود بخشد.

۳. قطره‌های چشمی یا عینک‌های ویژه

– محدود کردن بینایی در چشم قوی‌تر: استفاده از قطره‌های چشمی یا عینک‌های ویژه برای موقتاً کاهش بینایی در چشم قوی‌تر به تقویت چشم ضعیف‌تر کمک می‌کند.

۴. ورزش‌های چشمی (Orthoptics)

– تمرینات عضلات چشم: انجام تمرینات خاص می‌تواند به بهبود هماهنگی و تقویت عضلات چشم کمک کند. این تمرینات معمولاً تحت نظارت یک متخصص انجام می‌شوند.

۵. جراحی عضلات چشم

– تنظیم عضلات چشم: در موارد شدیدتر یا زمانی که روش‌های دیگر مؤثر نباشند، جراحی ممکن است نیاز باشد. جراحی می‌تواند عضلات چشم را تنظیم کند تا چشم‌ها به طور هماهنگ حرکت کنند.

۶. درمان‌های دارویی

– تزریق بوتاکس: در برخی موارد، تزریق بوتاکس به عضلات چشم می‌تواند به بهبود موقتی انحراف چشم کمک کند.
– داروهای دیگر: ممکن است داروهایی تجویز شوند که به بهبود کنترل حرکات چشم کمک کنند.

۷. درمان مشکلات عصبی یا بیماری‌های زمینه‌ای

– درمان بیماری‌های زمینه‌ای: اگر استرابیسم ناشی از مشکلات عصبی یا بیماری‌های دیگر باشد، درمان این شرایط می‌تواند به بهبود وضعیت چشم‌ها کمک کند.

۸. مراقبت‌های پیشگیرانه و مشاوره

– رزیابی منظم توسط متخصص چشم پزشکی: برای پیگیری وضعیت چشم‌ها و تنظیم درمان‌ها بر اساس نیاز.
– آموزش والدین و بیماران: درک بهتر از وضعیت و روش‌های درمان می‌تواند به مدیریت بهتر استرابیسم کمک کند.

سلامت باشید.

خواندن این مطلب شاید برای شما مفید باشد.