دوبینی یا دوگانگی دید

دوبینی یا دوگانگی دید (به انگلیسی: Diplopia) وضعیتی است که در آن فرد یک شیء را به صورت دو تصویر جداگانه می‌بیند. این حالت می‌تواند موقت یا دائمی باشد و به دلایل مختلفی ایجاد شود. دوبینی می‌تواند تأثیرات زیادی بر زندگی روزمره داشته باشد و می‌تواند نشان‌دهنده یک مشکل اساسی در سیستم بینایی یا عصبی باشد.

انواع دوبینی

به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود: دوبینی مونوکولار و دوبینی بینوکولار. هر کدام از این نوع‌ها می‌توانند به دلایل مختلفی ایجاد شوند و ویژگی‌ها و علل خاص خود را دارند.

۱. دوبینی مونوکولار

این نوع دوبینی زمانی رخ می‌دهد که مشکل تنها در یک چشم وجود دارد. حتی با بستن چشم دیگر، دوبینی همچنان ادامه دارد.

علل دوبینی مونوکولار

– مشکلات قرنیه: مانند زخم، عفونت یا قوز قرنیه.
– آب مروارید: کدر شدن عدسی داخل چشم که منجر به دوبینی می‌شود.
– خشکی چشم شدید: می‌تواند باعث اعوجاج در دید شود.
– مشکلات شبکیه: مانند ماکولا دیجنریشن.
– مشکلات انکساری: مانند آستیگماتیسم.

۲. دوبینی بینوکولار

این نوع دوبینی زمانی رخ می‌دهد که هر دو چشم نتوانند به طور هماهنگ با یکدیگر کار کنند. بستن یکی از چشم‌ها باعث از بین رفتن دوبینی می‌شود.

علل دوبینی بینوکولار

– انحراف چشم‌ها (استرابیسم): ناتوانی چشم‌ها در هماهنگی مناسب با یکدیگر.
– مشکلات عضلات چشمی: ضعف یا فلج عضلات چشمی.
– آسیب به اعصاب حرکتی چشم: آسیب به اعصاب سوم، چهارم یا ششم کرانیال که عضلات چشم را کنترل می‌کنند.
– بیماری‌های عصبی: مانند مولتیپل اسکلروزیس (MS) یا میاستنی گراویس.
– مشکلات تیروئید: بیماری‌هایی مانند بیماری گریوز که می‌توانند عضلات چشمی را تحت تأثیر قرار دهند.

تفاوت‌ها و ویژگی‌ها

– دوبینی مونوکولار:

– معمولاً به دلیل مشکلات چشمی مستقیم در یک چشم است.
– با بستن چشم مشکل‌دار دوبینی از بین نمی‌رود.
– اغلب به علت مشکلات قرنیه، عدسی یا شبکیه است.

– دوبینی بینوکولار:

– به دلیل ناهماهنگی در حرکت یا عملکرد دو چشم است.
– با بستن یکی از چشم‌ها دوبینی از بین می‌رود.
– معمولاً به علت مشکلات عضلانی، عصبی یا ساختاری است.

علل دوبینی

به دلیل مشکلات مختلف در سیستم بینایی، عصبی، یا دیگر بخش‌های بدن رخ دهد.

•  آسیب به اعصاب سوم، چهارم یا ششم کرانیال که عضلات چشم را کنترل می‌کنند، می‌تواند باعث دوبینی شود. این آسیب ممکن است به علت:
  – دیابت: که می‌تواند به اعصاب آسیب بزند.
  – تروما: ضربه به سر یا چشم.
  – تومورها: که می‌توانند به اعصاب فشار آورند.
• بیماری‌های عصبی: بیماری‌هایی مانند مولتیپل اسکلروزیس (MS) یا میاستنی گراویس که سیستم عصبی یا عضلات را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
• مشکلات تیروئید: بیماری‌هایی مانند بیماری گریوز که می‌توانند باعث التهاب و تورم عضلات چشمی شوند.
• سکته مغزی: می‌تواند به بخشی از مغز که حرکت چشم‌ها را کنترل می‌کند آسیب بزند.

سایر علل ممکن

– مسائل عروقی: مانند فشار خون بالا یا آنوریسم.
– عفونت‌ها: مانند مننژیت یا آنسفالیت.
– مسمومیت‌ها: مصرف الکل یا داروهای خاص می‌تواند باعث دوبینی موقت شود.

تشخیص 

شامل مراحل مختلفی است که توسط متخصص چشم یا نورولوژیست انجام می‌شود. این مراحل شامل ارزیابی جامع تاریخچه پزشکی بیمار، معاینات فیزیکی، و انجام تست‌های تشخیصی است. در زیر به روش‌های رایج تشخیص دوبینی اشاره می‌شود:

۱. ارزیابی تاریخچه پزشکی

پزشک با پرسیدن سوالاتی در مورد علائم، زمان شروع دوبینی، مدت زمان ادامه آن، و عوامل تشدید یا تسکین علائم، سعی می‌کند اطلاعات بیشتری در مورد وضعیت بیمار کسب کند. سوالاتی که ممکن است پرسیده شود شامل:
– آیا بیماری به صورت ناگهانی شروع شده یا تدریجی؟
– دوبینی در یک چشم است یا هر دو چشم؟
– در تمام زوایای دید اتفاق می‌افتد یا فقط در برخی جهت‌ها؟
– علائم دیگری مانند سردرد، تهوع، یا مشکلات عصبی وجود دارد؟

۲. معاینه چشمی

معاینه دقیق چشمی شامل بررسی موارد زیر است:
– حدت بینایی: ارزیابی میزان وضوح دید با استفاده از جداول بینایی.
– بررسی ساختارهای چشمی: بررسی قرنیه، عدسی، و شبکیه با استفاده از لامپ شکاف و افتالموسکوپ.
– تست پوششی چشم: برای ارزیابی هماهنگی عضلات چشمی و شناسایی انحرافات چشمی (استرابیسم).
– معاینه حرکات چشم: بررسی حرکات چشم در تمام جهات برای شناسایی مشکلات عضلانی یا عصبی.

۳. تست‌های تشخیصی

بسته به نتایج معاینات اولیه، پزشک ممکن است تست‌های بیشتری را برای تشخیص دقیق‌تر انجام دهد:

۱. تست‌های تصویربرداری:

– MRI یا CT اسکن: برای بررسی ساختارهای مغزی و عصبی و شناسایی مشکلاتی مانند تومورها، سکته مغزی، یا آسیب‌های عصبی.
– تصویربرداری از مسیرهای عصبی: برای ارزیابی مسیرهای عصبی مرتبط با چشم.

۲. تست‌های الکتروفیزیولوژیک:

– الکترومیوگرافی (EMG): برای ارزیابی عملکرد عضلات چشمی و اعصاب مربوطه.
– پتانسیل‌های وابسته به بینایی (VEP): برای بررسی پاسخ‌های الکتریکی مغز به محرک‌های بصری.

۳. آزمایش‌های خونی:

– آزمایش‌های تیروئید: برای بررسی بیماری‌هایی مانند بیماری گریوز که می‌تواند بر عضلات چشمی تأثیر بگذارد.
– آزمایش‌های خودایمنی: برای تشخیص بیماری‌های خودایمنی مانند مولتیپل اسکلروزیس یا میاستنی گراویس.

۴. تست‌های خاص چشمی:

– پریمتری: برای ارزیابی میدان بینایی و شناسایی نقاط ضعف در دید محیطی.
– تست‌های انکساری: برای ارزیابی مشکلات انکساری مانند آستیگماتیسم یا قوز قرنیه.

درمان دوبینی

به علت اصلی آن بستگی دارد و می‌تواند شامل روش‌های مختلفی باشد. ابتدا باید نوع دوبینی (مونوکولار یا بینوکولار) و علت آن توسط پزشک متخصص تشخیص داده شود. در ادامه به برخی از روش‌های رایج درمان دوبینی اشاره می‌شود:

• درمان دوبینی مونوکولار

مشکلات در یک چشم است و حتی با بستن چشم دیگر ادامه می‌یابد.

۱. عینک یا لنزهای خاص: برای تصحیح مشکلات انکساری مانند آستیگماتیسم.
۲. درمان آب مروارید: جراحی برای برداشت عدسی کدر شده و جایگزینی آن با یک عدسی مصنوعی.
۳. درمان خشکی چشم: استفاده از قطره‌های چشمی مرطوب‌کننده یا سایر روش‌های درمانی برای کاهش خشکی چشم.
۴. درمان مشکلات قرنیه:

• قرنیه‌پلاستی: برای تصحیح قوز قرنیه.
• درمان زخم‌ها یا عفونت‌های قرنیه: استفاده از داروهای آنتی‌بیوتیکی یا ضدالتهابی.

• درمان دوبینی بینوکولار

ناشی از ناهماهنگی در حرکت یا عملکرد دو چشم است و با بستن یکی از چشم‌ها از بین می‌رود.

۱. عینک یا لنزهای منشوری: برای اصلاح دوبینی و کمک به هماهنگی دید.
۲. تمرینات چشمی: برای تقویت عضلات چشمی و بهبود هماهنگی بین دو چشم.
۳. جراحی عضلات چشم: برای تصحیح انحراف چشم‌ها (استرابیسم) و بهبود هماهنگی عضلات چشمی.
۴. درمان مشکلات عصبی:

• مولتیپل اسکلروزیس (MS): استفاده از داروهای تعدیل‌کننده ایمنی و درمان‌های دیگر برای مدیریت علائم.
• میاستنی گراویس: استفاده از داروهای تعدیل‌کننده ایمنی و داروهای تقویت‌کننده عضلات.

۵. درمان مشکلات تیروئید: مدیریت بیماری گریوز با استفاده از داروها، جراحی یا درمان با ید رادیواکتیو.
۶. درمان مشکلات عروقی و سکته مغزی: استفاده از داروهای ضدانعقادی، تغییرات در سبک زندگی و فیزیوتراپی برای بهبود عملکرد عصبی.
۷. مدیریت تومورها: جراحی، پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی برای برداشت یا کاهش اندازه تومورها.

سایر روش‌های درمان

• پوشاندن یک چشم: در مواردی که درمان‌های دیگر مؤثر نباشند، پوشاندن یکی از چشم‌ها می‌تواند دوبینی را کاهش دهد.
• پریزم‌ها: استفاده از لنزهای منشوری در عینک‌ها برای تغییر مسیر نور و کمک به هماهنگی دید.
• داروها: برای کاهش التهاب، بهبود عملکرد عضلات و مدیریت بیماری‌های عصبی.

نتیجه‌گیری

تشخیص دقیق علت دوبینی برای انتخاب روش درمان مناسب ضروری است. مراجعه به متخصص چشم یا نورولوژیست برای انجام آزمایش‌ها و معاینات دقیق و تعیین بهترین روش درمانی بسیار مهم است. هر نوع دوبینی نیاز به رویکرد درمانی خاص خود دارد و ممکن است ترکیبی از روش‌های مختلف برای بهبود وضعیت بیمار استفاده شود.

سلامت باشید.