درمانگاه شبانه‌روزي عمومی و تخصصي فاضل با هدف ارتقاي سلامت مردم منطقه شمال شهر اصفهان در سال 1395 به صورت خیریه فعاليت خود را آغاز نموده است.
اختلال دو قطبی، پرواز از منفی به مثبت
اختلال دو قطبی یک اختلال روانی است که شخص مبتلا به دوره‌های تغییرات شدید در حالت مزاجی خود می‌باشد. این حالت‌ها شامل دوره‌های افسردگی (منفی) و دوره‌های افزایش انرژی و هیجان (مثبت) هستند.
در دوره افسردگی، فرد احساسات افسردهی، ناراحتی، کاهش انرژی، کاهش اعتماد به نفس و مشکلات خواب دارد. اما در دوره هیجانی (مثبت)، احساسات هیجانی افزایش می‌یابد، انرژی افراز می‌شود، و شخص ممکن است با خود راحتی بیش از حد، افکار بسیار سریع، و تصمیم‌گیری‌های پرخطر داشته باشد. این تغییرات ممکن است بر زندگی روزمره و روابط افراد تأثیر بگذارد. اختلال دو قطبی نیازمند تشخیص و مداخله حرفهای است، زیرا این اختلال می‌تواند به مشکلات جدی در زندگی فرد و دیگران منجر شود. درمان اختلال دو قطبی شامل مداخلات دارویی و روان‌درمانی می‌شود.
اختلال دو قطبی
اختلال دو قطبی، اختلال افسردگی دوقطبی یا اختلال هویت تغییری دوقطبی نیز شناخته می‌شود و به نام‌های “اختلال افسردگی دوقطبی” و “اختلال هویت تغییری دوقطبی” اشاره دارند به دلیل تغییرات بین دو قطب مختلف مزاج در این افراد. در دوره افسردگی، افراد مبتلا به اختلال دو قطبی احساسات افسردگی شدید، انرژی کم، افکار منفی، و مشکلات خواب دارند. در دوره هیجانی یا منفعل، حالت مزاج بیشتر می شود و افراد ممکن است احساسات هیجانی شدید، افکار غیرمنطقی، افزایش انرژی، و تصمیم‌گیری‌های پرخطر داشته باشند. اختلال دو قطبی ممکن است تأثیرات جدی بر زندگی روزمره، روابط شخصی، و کارآیی افراد داشته باشد. درمان این اختلال شامل داروها، مشاوره روان‌درمانی، و مداخلات روان‌شناختی است. تشخیص و مداخله حرفهای از اهمیت بسیاری برخوردار است تا بهترین کیفیت زندگی برای افراد مبتلا به این اختلال فراهم شود.
علل ابتلإ به اختلال دو قطبی
ابتلا به اختلال دو قطبی به عوامل ژنتیک و محیطی باز می‌گردد. در اکثر موارد، ترکیب این دو، نقش مهمی در ایجاد این اختلال دارد. در ادامه، عواملی که ممکن است در ابتلا به اختلال دو قطبی نقش داشته باشند را بررسی خواهیم کرد:
۱. عوامل ژنتیک:
– اختلال دو قطبی به طور معمول در خانواده‌ها ایجاد می‌شود، که نشان‌دهنده نقش ژنتیک در این اختلال است.
– اگر یکی از والدین این اختلال را داشته باشد، احتمال ابتلا به اختلال دو قطبی برای فرزندان بیشتر است.
۲. ترکیب شیمیایی مغز:
– نواحی مختلف مغز و هورمون‌های مختلف ممکن است در افراد مبتلا به اختلال دو قطبی تغییرات داشته باشند.
– عدم تعادل در نواحی مغزی که مسئول مزاج و هیجان هستند، می‌تواند به اختلال دو قطبی منجر شود.
۳. عوامل محیطی:
– استرس مزمن، رویدادهای زندگی ناگوار، و مشکلات اجتماعی می‌توانند به ظهور اختلال دو قطبی در افرادی که به این اختلال در ژنتیک آسیب‌پذیرند، کمک کنند.
– مصرف مواد مخدر و الکل نیز به ظهور و شدت اختلال دو قطبی ارتباط دارد.
۴. عوامل هورمونی:
– تغییرات در هورمون‌ها، به ویژه هنگام دوره‌های تغییرات بزرگ در زندگی مثل بلوغ، بارداری، و یا یائسگی، ممکن است تأثیر مخربی بر مزاج و هیجان داشته باشد.
۵. سابقه افسردگی:
– افرادی که قبلاً افسرده بوده‌اند، احتمال ابتلا به اختلال دو قطبی را بیشتر دارند.
ترکیب این عوامل با یکدیگر و نحوه تعامل آنها می‌تواند باعث ایجاد و تشدید اختلال دو قطبی شود. تشخیص و مداخله زودهنگام تحت نظر متخصصان روانپزشکی می‌تواند به کاهش شدت علایم و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به این اختلال کمک کند.
علائم اختلال دو قطبی
اختلال دوقطبی با تغییرات شدید در مزاج و احساسات همراه است. این تغییرات دو دوره مختلف شامل دوره افسردگی (منفی) و دوره هیجانی یا منفعل (مثبت) را دربرمی‌گیرد. در هر دوره، علائم می‌توانند از نظر شدت و نحوه ظهور متغیر باشند. در زیر، علائم هر یک از این دوره‌ها آورده شده است:
دوره افسردگی (منفی):
- افسردگی شدید:
– افراد مبتلا به اختلال دوقطبی در این دوره احساسات شدید افسردگی را تجربه می‌کنند. - کاهش انرژی:
– کاهش میزان انرژی، خستگی روزانه و کمبود توانایی در انجام فعالیت‌های روزانه. - کاهش فعالیت‌های اجتماعی:
– افراد ممکن است از فعالیت‌های اجتماعی و تعامل با دیگران کاسته و به تنهایی و انزوا پذیرفته شوند. - افکار منفی:
– مشاهده یا تفکر در مورد جوانب منفی زندگی و آینده.
کاهش توانایی تصمیم‌گیری:
– کاهش توانایی در تصمیم‌گیری، مشکلات حافظه و تمرکز.
دوره هیجانی یا منفعل (مثبت):
- هیجانات شدید:
– افزایش هیجانات مثبت، شادی بیش از حد، و افکار مثبت نسبت به خود و دیگران. - افزایش انرژی:
– افزایش نیروی فیزیکی و انرژی، اغلب با احساس بی‌نیازی از خواب و استراحت. - تفکر سریع:
– تفکر سریع، افکار پراکنده و حرفهای بیش از حد. - تصمیم‌گیری‌های پرخطر:
– افراد ممکن است تصمیم‌های پرخطر گیرند، مانند هزینه‌های بزرگ مالی، اعتیادهای جدید یا اقدامات جسمانی خطرناک. - افزایش فعالیت‌های اجتماعی:
– افراد در این دوره ممکن است افزایش فعالیت‌های اجتماعی خود را تجربه کنند و در تعاملات اجتماعی فعال شوند.
زیر مجموعه های اختلال دو قطبی
اختلال دو قطبی یک بیماری روانی پیچیده است که در طول زمان می‌تواند به شکل‌ها و شدت‌های مختلف ظاهر شود. زیرمجموعه‌های این اختلال نشان‌دهنده ویژگی‌ها و الگوهای خاصی از علائم هستند. در اینجا چند زیرمجموعه اصلی اختلال دو قطبی ذکر شده است:
۱. اختلال دو قطبی نوع ۱:
– مانیا:
– دوره‌های طولانی از هیجان و افکار بالا، افزایش انرژی، تصمیم‌گیری‌های پرخطر و افکار سریع.
– افسردگی:
– دوره‌های طولانی از افسردگی، کاهش انرژی، بی‌اشتهایی یا افزایش اشتها، احساسات بی‌اراده و تمایل به انزوا.
۲. اختلال دو قطبی نوع ۲:
– هیپومانی:
– دوره‌های کوتاهتر از هیجان و افکار بالا، اما هنوز با افزایش انرژی و افکار سریع.
– افسردگی:
– دوره‌های طولانی از افسردگی که شدت علائم کمتر از اختلال دو قطبی نوع ۱ دارد.
۳. اختلال دو قطبی نوع مختلط:
– دوره‌های مختلط:
– افراد در این دوره‌ها همزمان علائم هیپومانی و افسردگی یا مانیا و افسردگی را تجربه می‌کنند.
۴. اختلال دوقطبی نوع مازاد انرژی:
– افزایش انرژی و تحرک:
– در این نوع، افراد دوره‌هایی از افزایش انرژی، تحرک بیش از حد، و خلق و خو کالبدی تجربه می‌کنند.
۵. اختلال دوقطبی نوع سرزنده:
– افکار سرزنده:
– افراد با اختلال دوقطبی نوع سرزنده دوره‌هایی از افکار سرزنده، هالوسیناسیون، یا افکار و تجربیات بی‌طرفانه را تجربه می‌کنند.
۶. اختلال دوقطبی نوع رزقی:
– تغییرات در الگوی خواب:
– افراد با اختلال دوقطبی نوع رزقی تغییرات در الگوی خواب، نقصان در انرژی، و کمبود انگیزه را تجربه می‌کنند.
توجه داشته باشید که این زیرمجموعه‌ها یک تقسیم‌بندی عاملی است و بسیاری از افراد ممکن است ویژگی‌های مختلف را در طول زمان نشان دهند. درمان و مدیریت اختلال دو قطبی ممکن است بسته به نوع و شدت علائم، نیازها و ویژگی‌های فردی افراد متفاوت باشد.
تشخیص اختلال دو قطبی
تشخیص اختلال دو قطبی نیاز به ارزیابی توسط متخصص در حوزه روانپزشکی دارد. معمولاً این فرآیند شامل موارد زیر است:
۱. مصاحبه با بیمار (تاریخچه بالینی):
– پزشک یا روانپزشک با بیمار مصاحبه می‌کند تا اطلاعاتی درباره تاریخچه بالینی، تغییرات مزاج، الگوهای خواب و تغییرات انرژی به دست آورد.
۲. تشخیص تفصیلی:
– پزشک باید از بیمار جزئیات بیشتری در مورد نحوه ظهور و شدت علائم در دوره‌های افسردگی و هیجانی بپرسد.
۳. تجزیه و تحلیل سابقه خانوادگی:
– بررسی سابقه خانوادگی برای یافتن نشانه‌های اختلال دو قطبی در افراد خانواده نیز مهم است.
۴. استفاده از مقیاس‌ها و پرسشنامه‌ها:
– استفاده از ابزارهای ارزیابی مثل پرسشنامه‌ها و مقیاس‌ها برای اندازه‌گیری شدت علائم و مشخص کردن الگوهای مزاج.
۵. بررسی فیزیکی و آزمایشات:
– انجام آزمایشات فیزیکی و آزمایش‌های خون ممکن است به منظور حذف علل فیزیکی دیگر برای علائم مشابه اختلال دو قطبی انجام شود.
۶. تشخیص تفاوتی:
– اختلال دو قطبی باید از دیگر اختلالات روانی، مانند اختلال افسردگی یا اختلال اضطراب، تشخیص تفاوتی یابد.
۷. مشاهده همزمان:
– در برخی موارد، مشاهده همزمان علائم بیمار توسط حاضرین یا خود بیمار نیز می‌تواند در تشخیص کمک کننده باشد.
پس از انجام این ارزیابی‌ها، پزشک یا روانپزشک می‌تواند تشخیص قطعی بدهد. تشخیص دقیق و مناسب اهمیت بسیاری دارد تا درمان بهینه و کنترل علائم بهتری برای فرد مبتلا به اختلال دو قطبی فراهم شود.
درمان و کنترل علائم اختلال دو قطبی
درمان اختلال دو قطبی عمدتاً شامل ترکیب مداخلات دارویی و روانپزشکی می‌شود. همچنین، مداخلات مشاوره‌ای و تغییرات در سبک زندگی نیز به کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به این اختلال کمک می‌کنند.روش‌های مختلف درمان و کنترل علائم اختلال دو قطبی آورده شده است:
۱. داروهای مزاج‌پراکنده (Mood Stabilizers):
– لیتیوم (Lithium):
– لیتیوم به عنوان یک داروی مزاج‌پراکنده مؤثر در کنترل هیجان‌ها و پیشگیری از دوره‌های هیجانی یا افسردگی استفاده می‌شود.
– داروهای آنتی‌اپیلپتیک (Antiepileptic Drugs):
– داروهایی مانند والپروآت، لاموتریجین، و کاربامازپین می‌توانند در کنترل دوره‌های هیجانی و مختلط مؤثر باشند.
۲. آنتی‌دپرسان‌ها:
– دپرسان‌های آتیپیکال:
– برخی از داروهای آتیپیکال مانند اولانزاپین و کوآتیاپین ممکن است در کنترل علائم دوره‌های هیجانی کمک کنند.
۳. مشاوره روانپزشکی:
– مداخلات روان‌درمانی:
– متخصصان روانپزشکی ممکن است از مداخلات مختلف روان‌درمانی مانند روان‌درمانی شناختی-رفتاری (CBT) یا روان‌درمانی هیجانی پویا (DBT) برای بهبود مدیریت هیجان‌ها و مهارهای اجتماعی استفاده کنند.
۴. تغییرات در سبک زندگی:
– مدیریت استرس:
– یادگیری مهارت‌های مدیریت استرس و اصول بهداشت روانی می‌تواند به کاهش شدت علائم کمک کند.
– تنظیم خواب:
– حفظ الگوی خواب منظم و کافی برای افراد مبتلا به این اختلال بسیار حائز اهمیت است.
– ممارست ورزش:
– فعالیت‌های ورزشی منظم می‌توانند به بهبود مزاج و کاهش استرس کمک کنند.
۵. پایش منظم:
– پایش دقیق علائم و وضعیت مزاج به وسیله پزشک و اطلاع‌رسانی مستمر به تیم درمانی. ترکیبی از این روش‌ها به مشاوره و درمان شخصی‌سازی شده برای هر فرد بستگی دارد.
سخن آخر:
اگرچه دلیل قطعی برای این اختلالات هنوز شناخته نشده است، اما محققان اعتقاد دارند که اختلالات دوقطبی اصلیت ژنتیکی دارند و ترکیب ژنتیکی افراد بیشتر از تربیت آنها در این اختلالات تأثیرگذار است. ممکن است مشکلات فیزیکی در بخشی از مغز که کنترل حالات روانی را بر عهده دارد، عامل اصلی این اختلالات باشد. به همین دلیل است که این اختلالات با استفاده از داروها قابل کنترل هستند. همچنین، نوسانات خلقی ممکن است گاهی توسط استرس یا بیماری به وجود بیایند. اهمیت همکاری فعال با تیم درمانی و پیگیری منظم با پزشک یا روانپزشک ضروری است تا بهترین نتایج درمانی حاصل شود. همچنین، افراد مبتلا به اختلال دو قطبی باید همیشه از تغییرات دارویی یا مشاوره‌های روانپزشکی خود با اطلاع پزشک خود باشند.
سلامت باشید.
