دسته بندی انگل ها

دسته‌بندی انگل‌ها بر اساس محل زندگی آن‌ها، ساختار و چرخه زندگی‌شان انجام می‌شود. انگل‌ها موجوداتی هستند که برای بقا به میزبان‌های دیگر وابسته‌اند و به آن‌ها آسیب می‌زنندو به سه گروه تک یاخته، چند یاخته و بند پایان تقسم میشود.

۱. انگل‌های تک‌یاخته‌ای (Protozoa):

موجودات میکروسکوپی هستند که به‌طور عمده در بدن انسان و حیوانات به عنوان انگل زندگی می‌کنند. این انگل‌ها انواع مختلفی دارند و می‌توانند باعث بروز بیماری‌های مختلفی در میزبان خود شوند.

• آمیب‌ها (Amoebae):

– Entamoeba histolytica:

عامل بیماری آمیبیاز است که باعث اسهال خونی می‌شود. این انگل معمولاً از طریق آب و غذای آلوده منتقل می‌شود.

– Acanthamoeba:

می‌تواند باعث عفونت‌های چشمی (کراتیت) و عفونت‌های مغزی (آمیبی مغزی) شود.

• تاژک‌داران (Flagellates):

– Giardia lamblia:

عامل ژیاردیاز است که باعث اسهال، تهوع و درد شکم می‌شود. این انگل از طریق آب و غذای آلوده منتقل می‌شود.

– Trichomonas vaginalis:

عامل تریکومونیاز است که یک عفونت منتقله از طریق تماس جنسی است و می‌تواند باعث التهاب واژن در زنان و التهاب مجاری ادراری در مردان شود.

– Trypanosoma brucei:

عامل بیماری خواب (تریپانوزومیاز آفریقایی) است که از طریق نیش مگس تسه‌تسه منتقل می‌شود.

– Leishmania spp:

عامل لیشمانیاز است که توسط نیش پشه خاکی منتقل می‌شود و می‌تواند به پوست، غشاهای مخاطی و اندام‌های داخلی آسیب بزند.

• سارکودینا (Sarcodina):

– Naegleria fowleri:

عامل نائگلریاز (آمیبی مغزی اولیه) است که معمولاً از طریق ورود آب آلوده به بینی منتقل می‌شود و می‌تواند باعث عفونت‌های شدید مغزی شود.

• اسپوروزوآ (Sporozoa):

– Plasmodium spp:

عامل مالاریا است که توسط نیش پشه آنوفل منتقل می‌شود. این بیماری می‌تواند باعث تب، لرز، تعریق و در موارد شدید منجر به مرگ شود.

– Toxoplasma gondii:

عامل توکسوپلاسموز است که می‌تواند از طریق مصرف گوشت نپخته یا از طریق تماس با مدفوع گربه منتقل شود. این انگل به‌ویژه برای زنان باردار و افراد

دارای سیستم ایمنی ضعیف خطرناک است.

– Cryptosporidium spp:

عامل کریپتوسپوریدیوز است که باعث اسهال شدید می‌شود و از طریق آب و غذای آلوده منتقل می‌شود. این انگل‌ها هر کدام می‌توانند بیماری‌های جدی و در برخی موارد تهدید کننده زندگی را ایجاد کنند، بنابراین شناخت و پیشگیری از آن‌ها بسیار مهم است.

۲. انگل‌های چند یاخته‌ای (Metazoa):

گروهی از موجودات چند سلولی هستند که به عنوان انگل در بدن میزبان‌های مختلف زندگی می‌کنند. این انگل‌ها به دو دسته اصلی کرم‌ها و بندپایان تقسیم می‌شوند. در ادامه به بررسی انواع مختلف انگل‌های چند یاخته‌ای و بیماری‌های مرتبط با آن‌ها می‌پردازیم:

•  کرم‌ها (Helminths)

•  الف) نماتودها (Nematoda) یا کرم‌های گرد:

– Ascaris lumbricoides:

عامل بیماری آسکاریاز که باعث مشکلات گوارشی و انسداد روده می‌شود. این انگل از طریق تخم‌های موجود در خاک یا غذای آلوده منتقل می‌شود.

– Ancylostoma duodenale:

عامل آنکیلوستومیاز (کرم قلابدار) که باعث کم‌خونی و کمبود آهن می‌شود. این انگل از طریق نفوذ به پوست و سپس مهاجرت به روده باریک منتقل می‌شود.

– Enterobius vermicularis:

عامل بیماری کرمک (انتروبیاز) که باعث خارش شدید در ناحیه مقعد می‌شود. این انگل از طریق تخم‌های موجود در محیط منتقل می‌شود.

• ب) ترماتودها (Trematoda) یا کرم‌های پهن:

– Schistosoma spp:

عامل شیستوزومیاز که باعث مشکلات گوارشی و ادراری می‌شود. این انگل از طریق تماس با آب آلوده منتقل می‌شود.

– Fasciola hepatica:

عامل فاسیولیاز که باعث آسیب به کبد و مجاری صفراوی می‌شود. این انگل از طریق مصرف گیاهان آبی آلوده منتقل می‌شود.

• ج) سستودها (Cestoda) یا کرم‌های نواری:

– Taenia solium:

عامل تینا که باعث عفونت‌های روده‌ای و در موارد شدید باعث کیست‌های مغزی می‌شود. این انگل از طریق مصرف گوشت خوک نپخته یا نیم‌پخته منتقل می‌شود.

– Echinococcus granulosus:

عامل هیداتیدوز که باعث تشکیل کیست‌های هیداتید در اندام‌های مختلف بدن می‌شود. این انگل از طریق تماس با مدفوع سگ‌های آلوده یا مصرف غذای آلوده منتقل می‌شود.

• بندپایان (Arthropoda)

• الف) حشرات (Insects):

– پشه‌ها (Mosquitoes):

– ناقل انگل Plasmodium spp که عامل مالاریا است و ناقل ویروس دنگی، زیکا و چیکونگونیا.

– مگس‌ها (Flies):

– ناقل انگل Trypanosoma brucei که عامل بیماری خواب است و مگس شن که ناقل انگل که عامل لیشمانیاز است.

• ب) عنکبوتیان (Arachnida):

– کنه‌ها (Ticks):

– Ixodes spp: ناقل بیماری لایم (Borrelia burgdorferi).

– Rhipicephalus spp: ناقل تب کریمه کنگو (Crimean-Congo Hemorrhagic Fever).

– کک‌ها (Fleas):

– Xenopsylla cheopis: ناقل باکتری Yersinia pestis که عامل طاعون است.

۳. بندپایان (Arthropoda):

بزرگ‌ترین شاخهٔ حیوانات را تشکیل می‌دهند که شامل گروه‌های متنوعی مانند حشرات، عنکبوتیان، سخت‌پوستان و هزارپایان می‌شود. در ادامه، به بررسی مهم‌ترین بندپایان که به عنوان انگل یا ناقل بیماری‌های مهم در انسان و حیوانات شناخته می‌شوند، می‌پردازیم:

•  حشرات (Insects)

•  الف) پشه‌ها (Mosquitoes):

– Anopheles spp: ناقل انگل Plasmodium spp که عامل بیماری مالاریا است.

– Aedes spp: ناقل ویروس‌های دنگی، زیکا و چیکونگونیا.

– Culex spp: ناقل ویروس نیل غربی و فیلاریاز.

•  ب) مگس‌ها (Flies):

– Tsetse fly (Glossina spp): ناقل انگل Trypanosoma brucei که عامل بیماری خواب (تریپانوزومیاز آفریقایی) است.

– مگس شن (Sandfly): ناقل انگل Leishmania spp که عامل لیشمانیاز است.

– مگس خانگی (Musca domestica): ناقل بیماری‌های مختلف از جمله اسهال باکتریایی و عفونت‌های چشمی.

• ج) کک‌ها (Fleas):

– Xenopsylla cheopis: ناقل باکتری Yersinia pestis که عامل طاعون است.

– **Ctenocephalides spp: ناقل انگل Dipylidium caninum که عامل عفونت‌های کرمی در سگ‌ها و گربه‌ها است.

• د) شپش‌ها (Lice):

– Pediculus humanus capitis: شپش سر که باعث خارش و التهاب پوست سر می‌شود.

– Pediculus humanus corporis: شپش بدن که ناقل بیماری‌هایی مانند تب راجعه (Relapsing Fever) و تب تیفوس است.

– Pthirus pubis: شپش عانه که باعث خارش و التهاب در ناحیه تناسلی می‌شود.

• عنکبوتیان (Arachnida)

•  الف) کنه‌ها (Ticks):

– Ixodes spp: ناقل باکتری Borrelia burgdorferi که عامل بیماری لایم است.

– Rhipicephalus spp: ناقل ویروس تب کریمه-کنگو (Crimean-Congo Hemorrhagic Fever) و انگل بابزیوز.

– Dermacentor spp: ناقل بیماری تب کوهستان راکی (Rocky Mountain Spotted Fever) و تولارمی.

• ب) هیره‌ها (Mites):

– Sarcoptes scabiei: عامل جرب (Scabies) که باعث خارش شدید و ضایعات پوستی می‌شود.

– Demodex spp: عامل دمودیکوزیس که می‌تواند باعث التهاب پوست و ریزش مو در انسان و حیوانات شود.

اهمیت بندپایان در بهداشت عمومی

بندپایان نقش مهمی در انتقال بیماری‌ها ایفا می‌کنند و شناخت دقیق آن‌ها و راه‌های پیشگیری از انتقال این بیماری‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

اقدامات پیشگیرانه شامل کنترل محیطی، استفاده از مواد دافع حشرات، رعایت بهداشت شخصی و در موارد ضروری، استفاده از داروهای مناسب برای

درمان بیماری‌های منتقله از طریق بندپایان است.

شاید خواندن این مطلب برای شما مفید باشد.