بیماری سالمونلوزیس

بیماری سالمونلوزیس (Salmonellosis) یک نوع عفونت غذایی است که توسط باکتری سالمونلا (Salmonella) ایجاد می‌شود. این باکتری‌ها معمولاً در روده‌های انسان و حیوانات زندگی می‌کنند و از طریق مصرف غذا و آب آلوده به بدن منتقل می‌شوند.

علائم سالمونلوزیس

معمولاً بین ۶ تا ۷۲ ساعت پس از مصرف غذا یا آب آلوده ظاهر می‌شوند و می‌توانند از خفیف تا شدید متغیر باشند.  شامل موارد زیر است:

۱. اسهال: معمولاً آبکی و گاهی همراه با خون.
۲. تب: معمولاً بین ۳۸ تا ۳۹ درجه سانتی‌گراد.
۳. دل‌درد: معمولاً به صورت دردهای کرامپی و مزمن در ناحیه شکم.
۴. تهوع و استفراغ: ممکن است همراه با سایر علائم گوارشی باشد.
۵. سردرد: در برخی موارد همراه با تب و سایر علائم عمومی.
۶. درد عضلانی: در برخی افراد ممکن است درد عضلانی و ضعف عمومی رخ دهد.

علائم شدیدتر

در موارد شدیدتر، به ویژه در افراد با سیستم ایمنی ضعیف، سالمندان و کودکان، علائم ممکن است به صورت زیر ظاهر شوند:
– دهیدراسیون شدید: به دلیل از دست دادن مایعات از طریق اسهال و استفراغ.
– عفونت‌های سیستمیک: باکتری سالمونلا می‌تواند از روده به خون و سایر اندام‌ها منتشر شود و منجر به عفونت‌های شدید در نقاط مختلف بدن گردد.
– باکتریمی: ورود باکتری به جریان خون که می‌تواند به مشکلات جدی‌تری مانند عفونت قلب، استخوان‌ها و مفاصل منجر شود.

اگر علائم شدیدی مانند اسهال خونین، تب بالا، درد شدید شکم، یا علائم دهیدراسیون شدید مشاهده شد، باید فوراً به پزشک مراجعه شود.

علل و راه‌های انتقال

عفونت سالمونلا معمولاً از طریق مصرف غذا یا آب آلوده به باکتری سالمونلا منتقل می‌شود. راه‌های انتقال و عوامل مؤثر شامل موارد زیر هستند:

علل و منابع آلودگی

۱. گوشت خام و نیمه‌پخته:
– گوشت مرغ، گوشت قرمز، و محصولات گوشتی که به طور کامل پخته نشده‌اند، می‌توانند حاوی باکتری سالمونلا باشند.

۲. تخم‌مرغ خام یا نیمه‌پخته:
– تخم‌مرغ‌های خام و نیمه‌پخته، به ویژه اگر پوسته آنها ترک خورده باشد، می‌توانند با سالمونلا آلوده باشند.

۳. محصولات لبنی غیرپاستوریزه:
– شیر و محصولات لبنی که پاستوریزه نشده‌اند، می‌توانند حاوی باکتری سالمونلا باشند.

۴. میوه‌ها و سبزیجات آلوده:
– میوه‌ها و سبزیجاتی که با آب آلوده آبیاری شده‌اند یا به درستی شسته نشده‌اند، می‌توانند منبع آلودگی باشند.

راه‌های انتقال

۱. مصرف غذا و آب آلوده:
– مصرف غذاها و نوشیدنی‌های آلوده به باکتری سالمونلا از رایج‌ترین راه‌های انتقال این بیماری است.

۲. تماس با حیوانات آلوده:
– حیوانات اهلی مانند مرغ، گاو، خوک و حیوانات خانگی مانند لاک‌پشت‌ها، مارمولک‌ها و پرندگان می‌توانند ناقل باکتری سالمونلا باشند. تماس مستقیم با این حیوانات یا محیط زندگی آنها می‌تواند منجر به انتقال باکتری شود.

۳. آلودگی متقابل:
– استفاده از وسایل آشپزی مشترک برای مواد غذایی خام و پخته بدون شستشو، می‌تواند منجر به آلودگی متقابل و انتقال باکتری سالمونلا به مواد غذایی پخته شود.

۴. بهداشت فردی نامناسب:
– عدم شستشوی صحیح دست‌ها پس از استفاده از توالت، تماس با حیوانات، یا قبل از تهیه غذا، می‌تواند به انتقال باکتری سالمونلا منجر شود.

انواع سالمونلوزیس 

بیماری سالمونلوزیس می‌تواند به دو نوع عمده تقسیم شود: سالمونلوزیس گوارشی (یا غیرتیفوئیدی) و سالمونلوزیس تیفوئیدی. این دو نوع بیماری توسط گونه‌های مختلف باکتری سالمونلا ایجاد می‌شوند و علائم و شیوه‌های درمانی متفاوتی دارند.

۱. سالمونلوزیس گوارشی (غیرتیفوئیدی)

این نوع سالمونلوزیس معمولاً به وسیله باکتری‌های سالمونلا انتریتیدیس (Salmonella Enteritidis) و سالمونلا تیفی‌موریوم (Salmonella Typhimurium) ایجاد می‌شود. این نوع بیماری بیشتر از طریق مصرف غذا و آب آلوده منتقل می‌شود.

۲. سالمونلوزیس تیفوئیدی

این نوع سالمونلوزیس به وسیله باکتری سالمونلا تیفی (Salmonella Typhi) و سالمونلا پارا تیفی (Salmonella Paratyphi) ایجاد می‌شود و بیشتر در مناطق با بهداشت عمومی ضعیف شایع است.

تفاوت‌های کلیدی بین دو نوع سالمونلوزیس

– نوع باکتری: سالمونلوزیس گوارشی توسط گونه‌های مختلف سالمونلا غیرتیفی و سالمونلوزیس تیفوئیدی توسط سالمونلا تیفی و پارا تیفی ایجاد می‌شود.

– راه‌های انتقال: سالمونلوزیس گوارشی بیشتر از طریق غذای آلوده و سالمونلوزیس تیفوئیدی بیشتر از طریق آب و غذای آلوده و در مناطق با بهداشت ضعیف.
– شدت بیماری: سالمونلوزیس تیفوئیدی معمولاً شدیدتر است و نیاز به درمان دارویی دارد، در حالی که سالمونلوزیس گوارشی اغلب بدون درمان خاص بهبود می‌یابد.

پیشگیری

رعایت نکات بهداشتی و اصول تهیه و نگهداری مواد غذایی بسیار مهم است. در زیر برخی از مهم‌ترین اقدامات پیشگیرانه آورده شده است:

اصول بهداشت شخصی

۱. شستشوی دست‌ها:
– قبل و بعد از تهیه غذا، پس از استفاده از توالت، و پس از تماس با حیوانات، دست‌ها را با آب و صابون به خوبی بشویید.

اصول بهداشت غذا

۱. پختن کامل غذاها:
– گوشت، مرغ، و تخم‌مرغ را به طور کامل بپزید تا دمای داخلی آنها به حدی برسد که باکتری سالمونلا از بین برود.

۲. اجتناب از مصرف محصولات لبنی غیرپاستوریزه:
– شیر و محصولات لبنی پاستوریزه شده را مصرف کنید.

۳. شستشوی میوه‌ها و سبزیجات:
– میوه‌ها و سبزیجات را قبل از مصرف به خوبی با آب شستشو دهید.

جلوگیری از آلودگی متقابل

۱. جدا کردن مواد غذایی خام و پخته:
– از وسایل آشپزی جداگانه برای مواد غذایی خام و پخته استفاده کنید تا از انتقال باکتری‌ها جلوگیری شود.

۲. شستشوی وسایل آشپزی:
– تخته‌های برش، چاقوها، و سایر وسایل آشپزی را پس از استفاده از مواد غذایی خام به خوبی بشویید.

نگهداری مناسب غذاها

۱. نگهداری غذاها در دمای مناسب:
– مواد غذایی فاسدشدنی را در یخچال نگهداری کنید و از نگهداری طولانی‌مدت آنها در دمای اتاق خودداری کنید.

۲. یخ‌زدایی صحیح غذاها:
– غذاهای منجمد را در یخچال یا زیر آب سرد یخ‌زدایی کنید و از یخ‌زدایی در دمای اتاق خودداری کنید.

اصول بهداشت محیط

۱. تمیز نگه‌داشتن محیط آشپزخانه:
– سطوح آشپزخانه، سینک ظرف‌شویی، و سایر تجهیزات آشپزی را به طور منظم تمیز و ضدعفونی کنید.

مراقبت از حیوانات خانگی

۱. بهداشت حیوانات خانگی:
– پس از دست زدن به حیوانات، به ویژه خزندگان و پرندگان، دست‌ها را به خوبی بشویید.

آگاهی و آموزش

۱. آموزش به کودکان:
– به کودکان خود اهمیت شستشوی دست‌ها و رعایت بهداشت را آموزش دهید.

مسافرت و غذاخوری در خارج

۱. احتیاط در مصرف غذاهای خیابانی:
– در هنگام مسافرت به مناطقی با بهداشت غذایی نامناسب، از مصرف غذاهای خیابانی و آب‌های غیرپاستوریزه خودداری کنید.

با رعایت این نکات، می‌توان به طور مؤثری از عفونت سالمونلوزیس جلوگیری کرد و سلامتی خود و خانواده را حفظ کرد.

درمان

بستگی به شدت علائم و وضعیت سلامت بیمار دارد. در بیشتر موارد، سالمونلوزیس یک بیماری خودمحدودشونده است و بدون نیاز به درمان خاصی بهبود می‌یابد. با این حال، در موارد شدیدتر، ممکن است نیاز به درمان دارویی و مداخله پزشکی باشد.

درمان‌های عمومی

•  جلوگیری از کم‌آبی بدن:

– یکی از مهم‌ترین اصول درمان سالمونلوزیس، حفظ مایعات بدن است. مصرف مایعات فراوان مانند آب، آب‌میوه‌های طبیعی، و محلول‌های او آر اس (ORS) برای جلوگیری از کم‌آبی بدن بسیار مهم است.

• استراحت:

– استراحت کافی به بدن کمک می‌کند تا با عفونت مبارزه کند و سریع‌تر بهبود یابد.

درمان‌های دارویی

• داروهای ضد تهوع و استفراغ:

– در صورت وجود تهوع و استفراغ شدید، پزشک ممکن است داروهای ضد تهوع و استفراغ تجویز کند.

• آنتی‌بیوتیک‌ها:

– در موارد شدیدتر، به ویژه در افراد با سیستم ایمنی ضعیف، سالمندان، نوزادان و بیماران با عفونت‌های سیستمیک، ممکن است نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها باشد. انتخاب آنتی‌بیوتیک مناسب باید توسط پزشک انجام شود و مصرف خودسرانه آنها توصیه نمی‌شود، زیرا مصرف نادرست آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند منجر به مقاومت دارویی شود.

مراقبت‌های ویژه

• درمان در بیمارستان:

– در موارد بسیار شدید، ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان باشد. در این شرایط، ممکن است بیمار به مایعات وریدی (IV fluids) نیاز داشته باشد تا کم‌آبی بدن جبران شود و علائم دیگر تحت کنترل قرار گیرند.

مراقبت‌های خانگی

• رژیم غذایی مناسب:

– پس از بهبود اولیه، مصرف غذاهای سبک و قابل هضم مانند برنج، موز، سیب‌زمینی و سوپ می‌تواند به تسهیل فرآیند بهبودی کمک کند.

• پرهیز از مصرف غذاهای تحریک‌کننده:

– در دوران بهبودی، از مصرف غذاهای چرب، تند و سنگین خودداری کنید تا معده و روده به خوبی بهبود یابند.

مراجعه به پزشک

اگر علائم زیر مشاهده شود، باید فوراً به پزشک مراجعه شود:
– اسهال خونین
– تب بالا (بیش از ۳۸.۵ درجه سانتی‌گراد)
– درد شدید شکم
– علائم دهیدراسیون شدید مانند خشکی دهان، کاهش ادرار، سرگیجه، و ضعف شدید
– علائم سیستمیک مانند سردرد شدید، درد عضلانی، یا تورم مفاصل

مراقبت‌های ویژه برای گروه‌های پرخطر

افرادی که در معرض خطر بیشتری قرار دارند، مانند نوزادان، سالمندان، زنان باردار، و افراد با سیستم ایمنی ضعیف، باید تحت نظارت دقیق‌تری قرار گیرند و در صورت بروز علائم، سریعاً به پزشک مراجعه کنند. با رعایت این نکات، می‌توان از عوارض جدی‌تر سالمونلوزیس جلوگیری کرد و بهبودی سریع‌تری داشت.

نتیجه‌گیری

شناخت دقیق از انواع سالمونلوزیس و راه‌های پیشگیری و درمان هر نوع می‌تواند به کاهش میزان عفونت و بهبود سریع‌تر بیماران کمک کند. رعایت بهداشت فردی، بهداشت غذا و آب، و واکسیناسیون می‌تواند به جلوگیری از این بیماری‌ها کمک کند.

سلامت باشید.

خواندن این مطلب شاید برای شما مفید باشد.