سیروز صفراوی

سیروز صفراوی نوعی از بیماری سیروز کبدی است که به علت مشکلات در جریان صفرا (زردآب) به وجود می‌آید. این بیماری به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:

۱. سیروز صفراوی اولیه (PBC):

سیروز صفراوی اولیه (PBC) یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به طور نادرست به مجاری صفراوی حمله می‌کند. این حمله باعث التهاب و آسیب به مجاری صفرا می‌شود که در نتیجه جریان صفرا به کبد مختل می‌شود و باعث آسیب و فیبروز کبدی می‌گردد.

علائم و نشانه‌ها

سیروز صفراوی اولیه ممکن است به طور تدریجی پیشرفت کنند و شامل موارد زیر می‌شوند:
– خستگی
– خشکی و خارش پوست
– زردی پوست و چشم‌ها (یرقان)
– درد شکمی در ناحیه راست بالا
– افزایش اندازه کبد و طحال
– کاهش اشتها و وزن
– افت فشار خون

تشخیص و درمان

تشخیص سیروز صفراوی اولیه معمولاً با استفاده از آزمایشات خونی، مانند اندازه‌گیری آنزیم‌های کبدی و آنتی‌بادی‌های خاص که در این بیماری افزایش می‌یابند، قابل تأیید است. درمان این بیماری به کمک داروهایی مانند اسید اورسودئوکسی کولیک (Ursodeoxycholic acid) که بهبود جریان صفرا را تسریع می‌کنند و به کاهش آسیب کبدی کمک می‌کنند، انجام می‌شود.

در مراحل پیشرفته‌تر سیروز صفراوی اولیه، ممکن است نیاز به مداخله جراحی یا پیوند کبدی باشد. بنابراین، مشاوره با یک پزشک گوارش و کبد و انجام آزمایشات منظم بسیار اهمیت دارد تا بهبود وضعیت بیماری و جلوگیری از پیشرفت آن تسریع شود.

۲. سیروز صفراوی ثانویه:

سیروز صفراوی ثانویه به دلیل انسداد طولانی‌مدت مجاری صفراوی خارج کبدی به وجود می‌آید. این انسداد معمولاً به علت شرایطی مانند سنگ کیسه صفرا، تومورها، یا التهاب مجاری صفراوی رخ می‌دهد. این انسداد باعث می‌شود که صفرا نتواند به درستی از کبد خارج شود، که منجر به تجمع صفرا و آسیب به سلول‌های کبدی می‌شود.

علل

– سنگ‌های صفراوی که مجاری صفراوی را مسدود می‌کنند
– تومورهای سرطانی که بر روی مجاری صفراوی فشار می‌آورند
– تنگی یا انسداد مجاری صفراوی به علت التهاب (مثلاً در کلانژیت اسکلروزان اولیه)
– آسیب به مجاری صفراوی در اثر جراحی یا سایر صدمات

علائم و نشانه‌ها

– زردی پوست و چشم‌ها (یرقان)
– خارش شدید پوست
– درد شکمی در ناحیه راست بالا
– تب و لرز (در صورت وجود عفونت)
– کاهش وزن و اشتها
– مدفوع رنگ‌پریده و تیره شدن رنگ ادرار
– بزرگ شدن کبد و طحال

تشخیص

شامل مراحل مختلفی است که شامل تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی، آزمایشات، تصویربرداری و گاهی نمونه‌برداری از کبد می‌شود. این روش‌ها به تشخیص دقیق نوع سیروز صفراوی و ارزیابی شدت بیماری کمک می‌کنند.

۱. تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی

پزشک با بررسی تاریخچه پزشکی بیمار و انجام معاینه فیزیکی می‌تواند نشانه‌ها و علائم احتمالی سیروز صفراوی را شناسایی کند. این علائم ممکن است شامل خستگی، خارش پوست، زردی (یرقان)، درد شکمی و بزرگ شدن کبد و طحال باشند.

۲. آزمایشات خونی

 می‌توانند اطلاعات مهمی درباره عملکرد کبد و وجود التهاب یا آسیب کبدی فراهم کنند. آزمایشات معمول شامل:
– عملکرد کبد (Liver function tests): برای اندازه‌گیری سطح آنزیم‌های کبدی مانند ALT، AST، ALP و GGT.
– آنتی‌بادی‌های خاص: مانند آنتی‌بادی ضد میتوکندری (AMA) که در سیروز صفراوی اولیه (PBC) معمولاً مثبت است.
– آزمایشات عمومی: مانند شمارش سلول‌های خون، سطح آلبومین و زمان پروترومبین (PT).

۳. تصویربرداری

تصویربرداری می‌تواند به مشاهده ساختار کبد و مجاری صفراوی کمک کند:
– سونوگرافی (Ultrasound): برای ارزیابی ساختار کبد و تشخیص انسدادهای مجاری صفراوی.
– MRI یا CT اسکن: برای دیدن جزئیات بیشتر و ارزیابی دقیق‌تر مشکلات کبدی و صفراوی.
– MRCP (Magnetic Resonance Cholangiopancreatography): یک نوع خاص از MRI که تصاویر دقیقی از مجاری صفراوی ارائه می‌دهد.
– ERCP (Endoscopic Retrograde Cholangiopancreatography): برای مشاهده مستقیم مجاری صفراوی و انجام درمان‌های مداخله‌ای مانند برداشتن سنگ‌ها یا قرار دادن استنت‌ها.

۴. نمونه‌برداری از کبد (بیوپسی)

در برخی موارد، پزشک ممکن است نمونه‌برداری از کبد را توصیه کند. این روش شامل برداشت یک نمونه کوچک از بافت کبدی برای بررسی زیر میکروسکوپ است تا میزان فیبروز و آسیب کبدی تعیین شود.

۵. آزمایشات تخصصی

– فیبروالاستوگرافی (FibroScan): یک آزمایش غیر تهاجمی که به اندازه‌گیری سفتی کبد و ارزیابی میزان فیبروز کمک می‌کند.
– آزمایش‌های ژنتیکی: در برخی موارد نادر، آزمایشات ژنتیکی ممکن است برای تشخیص علل وراثتی سیروز صفراوی مورد نیاز باشند.

تشخیص دقیق سیروز صفراوی نیازمند ترکیبی از این روش‌ها است تا بتوان نوع و شدت بیماری را مشخص کرده و بهترین روش درمانی را انتخاب کرد. مشاوره با یک متخصص گوارش و کبد بسیار اهمیت دارد تا این فرایند به درستی انجام شود.

درمان

به نوع و شدت بیماری بستگی دارد و شامل مدیریت علائم، کند کردن پیشرفت بیماری، و در موارد پیشرفته‌تر، مداخله‌های جراحی یا پیوند کبد می‌شود. در اینجا روش‌های مختلف درمان برای دو نوع اصلی سیروز صفراوی توضیح داده شده‌اند:

سیروز صفراوی اولیه (PBC)

۱. داروها

– اسید اورسودئوکسی کولیک (Ursodeoxycholic Acid – UDCA): این دارو بهبود جریان صفرا را تسهیل می‌کند و آسیب کبدی را کاهش می‌دهد.
– اوبیتوکولیک اسید (Obeticholic Acid – OCA): این دارو برای بیمارانی که به UDCA پاسخ نمی‌دهند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
– داروهای ضد التهاب و سرکوب کننده سیستم ایمنی: مانند متوترکسات (Methotrexate) یا آزاتیوپرین (Azathioprine) در موارد خاص.

۲. مدیریت علائم

– خارش (Pruritus): داروهایی مانند کلستیرامین (Cholestyramine)، رифامپین (Rifampin)، یا نالترکسون (Naltrexone) برای کاهش خارش استفاده می‌شوند.
– خستگی: درمان‌هایی مانند مکمل‌های غذایی و مدیریت استرس می‌توانند به کاهش خستگی کمک کنند.
– تقویت استخوان‌ها: مکمل‌های کلسیم و ویتامین D برای جلوگیری از پوکی استخوان.

۳. پیوند کبد

– در موارد پیشرفته که کبد به شدت آسیب دیده و عملکرد آن مختل شده است، پیوند کبد ممکن است تنها گزینه باشد.

سیروز صفراوی ثانویه

۱. رفع انسداد صفراوی

– جراحی: برای برداشتن سنگ‌های صفراوی یا تومورها که باعث انسداد شده‌اند.
– آندوسکوپی (ERCP): برای باز کردن مجاری صفراوی و قرار دادن استنت‌ها جهت تسهیل جریان صفرا.
– درناژ پرکوتانه (Percutaneous Drainage): در مواردی که روش‌های دیگر امکان‌پذیر نیستند.

۲. درمان‌های دارویی

– آنتی‌بیوتیک‌ها: در صورت وجود عفونت‌های صفراوی.
– داروهای ضد التهاب: برای کاهش التهاب مجاری صفراوی.

۳. پیوند کبد

– مانند PBC، در موارد پیشرفته که آسیب کبدی شدید است، پیوند کبد ممکن است ضروری باشد.

سبک زندگی و مراقبت‌های حمایتی

– رژیم غذایی سالم: کاهش مصرف نمک، افزایش مصرف میوه‌ها و سبزیجات، و اجتناب از مصرف الکل.
– ورزش منظم: برای حفظ سلامت عمومی بدن و کاهش خستگی.
– مراقبت از پوست: برای کاهش خارش و جلوگیری از آسیب به پوست.
– مراقبت‌های روان‌شناختی: پشتیبانی روانی و مشاوره برای مدیریت استرس و نگرانی‌های مرتبط با بیماری.

پیگیری منظم

پیگیری منظم با پزشک و انجام آزمایشات دوره‌ای برای ارزیابی وضعیت کبد و تنظیم درمان‌ها بر اساس نیاز بیمار بسیار مهم است.

مراجعه به متخصص گوارش و کبد و پیگیری دقیق توصیه‌های پزشکی می‌تواند به مدیریت موثر سیروز صفراوی و بهبود کیفیت زندگی کمک کند.

پیشگیری و مراقبت

پیشگیری و مراقبت از سیروز صفراوی نیازمند توجه به سبک زندگی سالم، مدیریت عوامل خطرساز، و مراقبت‌های پزشکی منظم است. در اینجا نکات کلیدی برای پیشگیری و مراقبت از سیروز صفراوی آورده شده است:

پیشگیری

۱. سبک زندگی سالم

– تغذیه متعادل: مصرف رژیم غذایی سرشار از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، و پروتئین‌های بدون چربی. کاهش مصرف چربی‌های اشباع شده، شکر و نمک.
– اجتناب از الکل: مصرف الکل می‌تواند به کبد آسیب بزند و باید به شدت محدود شود یا کاملاً قطع شود.
– ورزش منظم: فعالیت‌های فیزیکی منظم برای حفظ وزن سالم و بهبود سلامت عمومی بدن.
– هیدراتاسیون: مصرف کافی آب برای حفظ عملکرد صحیح بدن و کبد.

۲. جلوگیری از عفونت‌ها

– واکسیناسیون: دریافت واکسن‌های هپاتیت A و B برای جلوگیری از عفونت‌های کبدی.
– بهداشت فردی: رعایت بهداشت فردی برای جلوگیری از عفونت‌ها، به ویژه در محیط‌های بهداشتی و در هنگام مصرف غذا.

مراقبت

۱. پیگیری منظم پزشکی

– ویزیت‌های دوره‌ای با پزشک: پیگیری منظم با متخصص گوارش و کبد برای ارزیابی وضعیت بیماری و تنظیم درمان‌ها.
– آزمایشات دوره‌ای: انجام آزمایشات خون، تصویربرداری و سایر بررسی‌های مورد نیاز برای نظارت بر پیشرفت بیماری.

۲. مدیریت علائم

– داروها: مصرف داروهای تجویز شده برای مدیریت علائم و جلوگیری از پیشرفت بیماری.
– مراقبت از پوست: استفاده از مرطوب‌کننده‌ها و داروهای ضد خارش برای کاهش خارش پوست.

۳. حمایت روان‌شناختی

– مشاوره و پشتیبانی: دریافت پشتیبانی روانی و مشاوره برای مدیریت استرس و اضطراب‌های مرتبط با بیماری.
– گروه‌های پشتیبانی: شرکت در گروه‌های پشتیبانی بیماران برای تبادل تجربیات و دریافت حمایت اجتماعی.

۴. مراقبت از استخوان‌ها

– مکمل‌های غذایی: مصرف مکمل‌های کلسیم و ویتامین D برای تقویت استخوان‌ها و جلوگیری از پوکی استخوان.
– فعالیت‌های ورزشی مناسب: انجام تمرینات مقاومتی و ورزش‌های وزن‌دار برای تقویت استخوان‌ها.

۵. جلوگیری از عوارض

– مدیریت عوامل خطرساز: کنترل فشار خون، کلسترول، و دیابت برای کاهش خطرات مرتبط با بیماری کبدی.
– پیشگیری از عفونت‌ها: استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در صورت نیاز و رعایت نکات بهداشتی برای جلوگیری از عفونت‌های صفراوی و کبدی.

نکات اضافی

– آموزش و آگاهی: آموزش بیمار و خانواده در مورد بیماری، علائم و نشانه‌ها، و روش‌های مدیریت و پیشگیری.
– هماهنگی با تیم پزشکی: همکاری و هماهنگی با تیم پزشکی برای ایجاد یک برنامه درمانی و مراقبتی جامع.

پیشگیری و مراقبت مناسب می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سیروز صفراوی کمک کند و از پیشرفت بیماری جلوگیری نماید. مراجعه منظم به پزشک و رعایت توصیه‌های پزشکی برای مدیریت این بیماری بسیار اهمیت دارد.

سلامت باشید.

خواندن این مطلب شاید برای شما مفید باشد.