نارسایی کلیوی چیست؟

نارسایی کلیوی به وضعیتی اطلاق می‌شود که کلیه‌ها به دلیل ناتوانی در انجام وظایف تصفیه خون و حفظ تعادل مایعات و الکترولیت‌ها نارسا می‌شوند. این وضعیت ممکن است ناشی از مشکلات و اختلالات مختلف در کلیه‌ها یا سیستم ادراری باشد. نارسایی کلیوی می‌تواند به دو شکل آکنده (آکیوت) در این حالت، کاهش عملکرد کلیه‌ها به صورت تدریجی و به مرور زمان و یا ناگهانی (آن‌آکیوت) رخ دهد.

انواع نارسایی کلیه:

نارسایی کلیوی به دو دسته اصلی آکیوت (آکنده) و آن‌آکیوت (ناگهانی) تقسیم می‌شود. هر دسته نیز شامل زیرگروه‌ها و انواع مختلفی از نارسایی کلیوی می‌شود. در ادامه، به برخی انواع نارسایی کلیوی اشاره می‌شود:

•  نارسایی کلیوی آکنده (آکیوت):

 الف. نارسایی کلیوی مزمن (CKD):
نارسایی کلیوی مزمن یک وضعیت آکنده و تدریجی است که به طور معمول تا سال‌ها یا حتی دهه‌ها به طول می‌انجامد. بیماری‌های مزمن مانند دیابت، فشار خون بالا، و التهابات مزمن می‌توانند به نارسایی کلیوی مزمن منجر شوند.

ب. نارسایی کلیوی اسکلروتیک (FSGS):
این یک نوع خاص از نارسایی کلیوی مزمن است که موجب افزایش نسج‌های کلیوی و اختلال در ساختار آنها می‌شود.

•   نارسایی کلیوی ناگهانی (آن‌آکیوت):

 الف. آکیوت نارسایی کلیوی:
نارسایی کلیوی ناگهانی ممکن است ناشی از عوامل مختلفی مانند عفونت‌ها، شوک حاد، انسداد لوله‌های ادراری یا خونریزی باشد.

ب. آکیوت نارسایی کلیوی البته آناپلازیتیک (ATN):
این نوع نارسایی کلیوی ناگهانی ناشی از آسیب مستقیم به سلول‌های کلیه به علت عواملی مانند اصابت به مواد سمی، عفونت، یا کاهش عرضه خون به کلیه است.

 ج. آکیوت نارسایی کلیوی هپاتیک (Hepatorenal Syndrome):
این نوع نارسایی کلیوی ناگهانی در افراد مبتلا به بیماری کبدی شدید (مثل سیرز کبدی) رخ می‌دهد.

هر یک از این انواع نارسایی کلیوی نیاز به تشخیص و درمان مناسب دارند. در بسیاری از موارد، اصلاح عوامل ایجادکننده، کنترل فشار خون، مدیریت دیابت، و تغییرات در سبک زندگی می‌تواند به بهبود عملکرد کلیه و کنترل نارسایی کلیوی کمک کند. در موارد شدیدتر، نیاز به درمان‌های دارویی، دیالیز (همو دیالیز یا دیالیز کلیه)، یا پیوند کلیه ممکن است.

علل نارسایی کلیه:

نارسایی کلیوی می‌تواند از عوامل مختلفی ناشی شود که ممکن است از طریق آسیب به کلیه‌ها یا مزایای مختلف ادراری ایجاد شود. برخی از علل اصلی نارسایی کلیه عبارتند از:

۱. دیابت:
بیش از حد قند خون (دیابت) می‌تواند به آسیب به ساختارهای کلیه و عملکرد آنها منجر شود. این نوع نارسایی کلیوی به عنوان نارسایی کلیوی دیابتی شناخته می‌شود.

۲. فشار خون بالا (فشار خون بالا یا هایپرتانسیون):
فشار خون بالا به مرور زمان می‌تواند به آسیب دائمی به عروق کلیه و بافت‌های کلیه منجر شود.

۳. آسیب به بافت‌های کلیه:

آسیب مستقیم به بافت‌های کلیه ناشی از عوامل مانند عفونت‌ها، سنگ کلیه، تروما، یا مواد سمی می‌تواند به نارسایی کلیه منجر شود.

۴. آسیب به سیستم ایمنی:
برخی از بیماری‌های سیستم ایمنی مانند بیماری لوپوس اریتماتوئید، آرتریت روماتوئید، و اسکلرودرما می‌توانند به کلیه‌ها آسیب برسانند.

۵. بیماری‌های عفونی:
عفونت‌های مزمن مثل عفونت هپاتیتیت، عفونت‌های ادراری، یا بیماری‌های ایدز ممکن است بر عملکرد کلیه تأثیر بگذارد.

۶. بیماری‌های خاص ایمنی:

برخی از بیماری‌های خاص ایمنی مانند برخی از نوع‌های گلومرولونفریت (آسیب به گلومرول‌ها) ممکن است باعث نارسایی کلیه شوند.

۷. مصرف مواد مخدر:
مصرف مواد مخدر خاص، به ویژه مواد سمی و مسموم کننده برای کلیه‌ها، می‌تواند به نارسایی کلیه منجر شود.

۸. عوامل وراثتی:
برخی از افراد به دلیل عوامل ژنتیک و وراثتی بیشتر در معرض خطر نارسایی کلیه قرار دارند.

درک علل نارسایی کلیه مهم است تا بتوان بهبود عملکرد کلیه را تشخیص داد و اقدامات مناسب درمانی را انجام داد. همچنین، پیشگیری از عوامل خطر و مدیریت بیماری‌های مزمن می‌تواند از وقوع نارسایی کلیه جلوگیری کند.

علائم و نشانه‌های نارسایی کلیوی

– خستگی و کاهش انرژی
– تغییرات در گلوکز خون
– افزایش فشار خون
– افزایش وزن به دلیل انباشت سیال در بدن
– تغییرات در الکترولیت‌ها (مثل افزایش پتاسیم)
– کاهش تولید ادرار یا ادرار دهی مشکل‌آور
– افزایش سطح کراتینین و یا یوره در خون (نشانه‌های تست خون برای ارزیابی عملکرد کلیه)

درمان نارسایی کلیه

به طور عمده به مدیریت علل اصلی بیماری و کنترل علائم و عوارض مرتبط با نارسایی کلیه متکی است. انجام این تدابیر می‌تواند کیفیت زندگی را بهبود بخشید و فرآیند پیشرفت نارسایی کلیه را کند کند. در موارد شدیدتر، ممکن است نیاز به درمان‌های دارویی خاص، دیالیز (همو دیالیز یا دیالیز کلیه)، یا حتی پیوند کلیه باشد. در ادامه، چندین راهبرد و رویکردهای درمانی برای مدیریت نارسایی کلیه آورده شده است:

۱. مدیریت علائم و عوارض:

– کنترل فشار خون:
مدیریت فشار خون به کمک داروهای ضدفشار خون مانند ACE inhibitors یا ARBs می‌تواند اهمیت زیادی در کاهش نارسایی کلیه داشته باشد.

– کنترل گلوکز خون:
در صورت مبتلا به دیابت، کنترل موثر گلوکز خون می‌تواند به حفظ عملکرد کلیه کمک کند.

– مدیریت چربی‌های خون:
کاهش سطوح چربی‌های خون، به ویژه کلسترول و تری‌گلیسریدها، می‌تواند به بهبود کارکرد کلیه کمک کند.

 ۲. محدود کردن مصرف نمک:

– کاهش مصرف نمک ممکن است فشار خون را کاهش دهد و به بهبود عملکرد کلیه کمک کند.

 ۳. تنظیم رژیم غذایی:

– رژیم غذایی با توجه به نظر پزشک یا متخصص تغذیه می‌تواند متناسب با نیازهای خاص بیمار تنظیم شود.

 ۴. مدیریت مایعات:

– مصرف مایعات به طور دقیق کنترل شود تا از انحرافات الکترولیتی و گلومرولونفریت جلوگیری شود.

 ۵. داروها:

– ACE inhibitors و ARBs:
این داروها به عنوان داروهای ضدفشار خون و محافظتی برای کلیه مورد استفاده قرار می‌گیرند.

– دیورتیک‌ها:
این داروها کمک به افزایش دفع اضافه‌شده از مایعات و افزایش تخلیه ادرار می‌کنند.

– داروهای کنترل فسفر و پتاسیم:
در مواردی که سطوح پتاسیم و فسفر بالا باشند، داروهایی مانند فسفاته‌کننده‌ها و محدودکننده‌های جذب پتاسیم ممکن است تجویز شود.

 ۶. مداخله جراحی:

– در برخی موارد خاص، مانند وجود سنگ کلیه یا انسداد لوله‌های ادراری، ممکن است نیاز به مداخله جراحی باشد.

 ۷. دیالیز (همو دیالیز یا دیالیز کلیه):

– در موارد نارسایی کلیه پیشرفته، دیالیز می‌تواند به عنوان یک روش جایگزین برای تصفیه خون استفاده شود.

 ۸. پیوند کلیه:

– در مواردی که نارسایی کلیه به حدی پیشرفت کرده باشد که دیگر راه‌حل‌ها نتیجه ندهند، پیوند کلیه ممکن است در نظر گرفته شود.

تصمیم‌گیری در مورد رویکردهای درمانی بستگی به علت اصلی نارسایی کلیه، شدت بیماری، و وضعیت سلامت کلیه فرد دارد. بنابراین، مشاوره با پزشک و تیم درمانی حیاتی است تا برنامه درمانی متناسب با وضعیت خاص هر بیمار ارائه شود.

سلامت باشید.