پارکینسون چیست؟

پارکینسون یک اختلال عصبی مزمن است که اثرات اصلی آن بر روی سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) دیده می‌شود. این بیماری عمدتاً با کاهش تولید یا کاهش عملکرد یک ماده شیمیایی مغزی به نام دوپامین مرتبط است. دوپامین یک نوترانسمیتر است که در انتقال سیگنال‌های عصبی و کنترل حرکات عضلانی نقش دارد. علائم این بیماری ممکن است به تدریج پیشرفت کنند و تأثیرات گسترده‌تری بر روی کیفیت زندگی فرد داشته باشند. بیماری پارکینسون ممکن است به علت ژنتیک، عوامل محیطی، یا ترکیبی از این دو ایجاد شود. درمان این بیماری عمدتاً به منظور کنترل علائم و افزایش کیفیت زندگی افراد مبتلا متمرکز است، اما هیچ درمان کاملی برای آن وجود ندارد.

علت بیماری پارکینسون:

علت بیماری پارکینسون هنوز به‌طور دقیق مشخص نشده است، اما به نظر می‌رسد که ترکیبی از عوامل ژنتیک و محیطی در ایجاد این بیماری نقش دارند. تا کنون، محققان به برخی از عوامل زیر به عنوان احتمالی در ایجاد بیماری پارکینسون پی‌برده‌اند:

• عوامل ژنتیک:

وجود تاریخچه خانوادگی بیماری پارکینسون به عنوان یک عامل خطر افزوده می‌شود، که نشان می‌دهد ژنتیک ممکن است در ایجاد این بیماری نقش داشته باشد. برخی از ژن‌هایی که باعث افزایش خطر بروز پارکینسون می‌شوند، شناخته شده‌اند.

• فعالیت هویتی مغزی:

تغییرات در ساختار و عملکرد مغز، به ویژه در مناطقی که دخالت در کنترل حرکت دارند (مانند هسته سیاه)، ممکن است در بروز بیماری پارکینسون نقش داشته باشد.

• کاهش تولید دوپامین:

بیماران پارکینسون معمولاً با کاهش تولید دوپامین مغزی مواجه هستند. دوپامین یک نوترانسمیتر است که نقش مهمی در کنترل حرکت‌ها و تعادل عصبی ایفا می‌کند.

• تشکیل پروتئین‌های غیرطبیعی:

تشکیل پروتئین‌های غیرطبیعی مانند “آلفا-سینوکلئین” در نورون‌های مغزی افراد مبتلا به پارکینسون، یکی از ویژگی‌های بارز این بیماری است.

• عوامل محیطی:

برخی عوامل محیطی نیز ممکن است در افزایش خطر بروز بیماری پارکینسون نقش داشته باشند، از جمله تعدادی از ترکیبات شیمیایی موجود در محیط کار یا زیست محیطی.

با این حال، هنوز جزئیات دقیق مکانیسم‌ها و عوامل دقیق در پیدایش بیماری پارکینسون قابل شناسایی نیستند و تحقیقات بیشتر در این زمینه در حال انجام است.

نشانه های بیماری:

بیماری پارکینسون ممکن است نشانه‌های مختلفی را در افراد مبتلا به وجود آورد. این نشانه‌ها ممکن است تدریجی پدید آید و با گذر زمان افزایش یابد. برخی از نشانه‌های معمول بیماری پارکینسون عبارتند از:

۱. لرزش (ترمور):

لرزش دست‌ها، پاها، یا سایر بخش‌های بدن، به خصوص در حالت استراحت، یکی از نشانه‌های شایع بیماری پارکینسون است.

۲. سفتی عضلات (ریگیدی):

عضلات ممکن است سفت و غیرانعطاف باشند، به ویژه در ناحیه‌های گردن، شانه، و زانو.

۳. کاهش حرکات آزاد (برادی‌کینزی):

فرد مبتلا به پارکینسون ممکن است دچار مشکلات در آغاز حرکات و حرکات آزاد شود. گام آدمی کوچکتر و تردیدهای بیشتر در حرکات معمولاً دیده می‌شود.

۴. تغییرات در نوع و نحوه نوشتن:

نوشتن با خودکار ممکن است نامنظم و کوچک‌تر شود (نوشتن میکروگرافی).

۵. اختلالات تعادل و ناهماهنگی:

افراد مبتلا به پارکینسون ممکن است با مشکلات تعادل و هماهنگی مواجه شوند و در نتیجه احتمال افتادن آنها افزایش یابد.

۶. تغییرات در چهره (رفتار چهره‌ای):

تغییرات در بیان چهره معمولاً باعث ظاهر شدن یک چهره بی‌حال یا بی‌حس می‌شود که به نام “پوسته‌ی صورتی” معروف است.

۷. مشکلات در گفتار:

ممکن است آواها برای فرد مبتلا به پارکینسون کمتر و بی‌رنگ‌تر شود، و گاهاً باعث مشکلات در ادراک گفتاری شود.

۸. اختلالات در خواب:

مشکلات خواب مانند بیداری شبانه، بیداری مکرر، یا خواب در طول روز.

۹. تغییرات در نوشتن:

نوشتن میکروگرافی یا نامنظم می‌تواند یکی از نشانه‌های بیماری پارکینسون باشد.

۱۰. تغییرات در روانشناختی:

تغییرات در حالت روحی افراد ممکن است شامل افسردگی، اضطراب، یا تغییرات در خلق و خو باشد.

تشخیص دقیق بیماری پارکینسون نیازمند معاینه توسط پزشک متخصص است و درمان معمولاً شامل مدیریت علائم و استفاده از داروها می‌شود.

نشانه های شناختی حرکتی بیماری:

بیماری پارکینسون علاوه بر نشانه‌های حرکتی که قبلاً ذکر شد، می‌تواند نشانه‌های شناختی و عصبی نیز ایجاد کند. در زیر، برخی از نشانه‌های شناختی و حرکتی بیماری پارکینسون آورده شده است:

 نشانه‌های شناختی:

۱. افتراق و مشکلات حافظه: برخی از افراد ممکن است با مشکلات حافظه و افتراق روبرو شوند.

۲. اختلال در تمرکز و توجه: دشواری در حفظ تمرکز و توجه به کارهای روزمره.

۳. اختلالات خواب: مشکلات خواب مانند بیداری شبانه، بیداری مکرر، یا خواب در طول روز.

۴. تغییرات در روانشناختی: تغییرات در حالت روحی ممکن است شامل افسردگی، اضطراب، یا تغییرات در خلق و خو.

 نشانه‌های حرکتی:

۱. لرزش: لرزش دست‌ها، ساعد، پا، یا لبهای صورت معمولاً در حالت استراحت.

۲. سفتی عضلات: عضلات سفت و کماننده که می‌تواند حرکت را محدود کند.

۳. برادی‌کینزی: کاهش حرکات آزاد، گام کوچک، و تردید در حرکات.

۴. عدم تعادل و ناپایداری: مشکلات تعادل و افتادن متداول‌تر می‌شود.

۵. تغییرات در حرکات چهره و چشم: کاهش حرکات چشمی و تغییرات در بیان چهره معمولاً در نظر گرفته می‌شوند.

۶. تغییرات در نوشتن: نوشتن میکروگرافی یا نامنظم می‌تواند یکی از نشانه‌های حرکتی باشد.

انواع پارکینسون:

بیماری پارکینسون به صورت اصولی به دو نوع تقسیم می‌شود:

۱. پارکینسون اساسی (Primary Parkinsonism):

–  ایدیوپاتیک: بیشترین و پررایج‌ترین نوع بیماری پارکینسون، که علت آن مشخص نیست.

– ژنتیک: یک نوع کمیاب‌تر از بیماری پارکینسون که به دلیل وجود اختلالات ژنتیک در برخی افراد رخ می‌دهد.

۲. پارکینسون ثانویه (Secondary Parkinsonism):
– بیماری‌های نورولوژیک ثانویه: شرایطی که به دنبال آسیب به نظام عصبی مرکزی یا سیستم عصبی محیطی ایجاد می‌شوند. مثل اثرات جانبی داروها، آسیب‌های مکانیکی، یا عوامل عفونی.
– پارکینسون ناشی از داروها: برخی داروها ممکن است علائم مشابه با بیماری پارکینسون را ایجاد کنند. این نوع بهبود پس از قطع داروهای مسئول می‌شود.
– پارکینسون ناشی از آسیب مکانیکی: به دنبال آسیب‌های مکانیکی به مغز ناشی از ضربه یا آسیب‌های دیگر.

تشخیص نوع بیماری پارکینسون اهمیت دارد زیرا درمان و مدیریت هر نوع ممکن است تفاوت‌هایی داشته باشد. همچنین باید توجه داشت که علائم و نشانه‌های بیماری پارکینسون ممکن است در افراد مختلف با شدت و شکل‌های مختلف ظاهر شوند.

تشخیص پارکینسون:

تشخیص بیماری پارکینسون معمولاً توسط پزشکان متخصص، به ویژه نورولوژیست‌ها، انجام می‌شود. فرایند تشخیص ممکن است شامل مراحل زیر باشد:

• مصاحبه پزشکی (تاریخچه بیماری):

پزشک اطلاعات دقیقی در مورد تاریخچه پزشکی فرد جمع‌آوری می‌کند. این شامل سوالاتی درباره نشانه‌ها، زمان شروع آنها، پیشینه خانوادگی، مصرف داروها، و سابقه بیماری‌های دیگر می‌شود.

• بررسی جسمانی و عصبی:

پزشک با معاینه جسمانی و عصبی فرد، به دنبال نشانه‌های مشخص بیماری پارکینسون می‌گردد، از جمله لرزش، سفتی عضلات، و تغییرات در حرکات.

• آزمایش‌های تصویربرداری:

در برخی موارد، آزمایش‌های تصویربرداری مغزی مانند اسکن CT یا MRI انجام می‌شود تا هر نوع آسیب ساختاری در مغز که باعث نشانه‌های پارکینسون شده باشد، شناسایی شود.

• آزمایش‌های عصبی:

برخی از آزمایش‌های عصبی ممکن است برای ارزیابی سیستم عصبی مرکزی و عضلات استفاده شود.

• آزمایش‌های پیشرفته:

آزمایش‌های خاصی ممکن است برای ارزیابی سطح دوپامین در مغز (مانند اسکان تکونیوکلاید) یا تشخیص تفصیلی‌تر بیماری انجام شود.

تشخیص بیماری پارکینسون ممکن است چالش‌برانگیز باشد، زیرا بسیاری از نشانه‌های آن ممکن است به نشانه‌های بیماری‌های دیگر نیز مرتبط باشند. درمان بیماری پارکینسون به‌طور عمده به کمک داروها، ترکیبات فیزیوتراپی، و در برخی موارد، جراحی صورت می‌گیرد.

برخی بیماری‌های که نشانه‌هایی شبیه به پارکینسون دارند:

۱. اختلال حرکتی اساسی:

این گروه شامل بیماری‌هایی مانند اختلال حرکتی چندسیستمی (Multiple System Atrophy)، پارکینسونیسم داروئی (Drug-Induced Parkinsonism)، و اختلالات دیگر مرتبط با حرکت است.

۲. بیماری لوئی بادی:

این بیماری ناشی از تشکیل گلوله‌های لوئی بادی در مغز است و ممکن است علائمی شبیه به بیماری پارکینسون (لرزش، سفتی عضلات، و مشکلات حرکتی) را ایجاد کند.

۳. بیماری پرگرسونیسم:

این بیماری یک اختلال حرکتی نورولوژیک است که با مشکلات حرکتی شدید، سفتی عضلات، و مشکلات تعادل همراه است.

۴. بیماری ویلسون:

این بیماری ژنتیکی با انباشت مس در بدن همراه است و ممکن است علائمی از جمله لرزش، سفتی عضلات، و اختلالات حرکتی را ایجاد کند.

۵. بیماری هانتینگتون:

این بیماری ژنتیکی با اختلالات حرکتی، شناختی، و روانی همراه است و ممکن است با بیماری پارکینسون در برخی مراحل تلاقی داشته باشد.

۶. بیماری آلزایمر:

این بیماری عمدتاً با افتراق ذهنی و مشکلات حافظه همراه است، اما در برخی موارد علائمی شبیه به بیماری پارکینسون نیز مشاهده می‌شود. تشخیص دقیق نیاز به معاینه توسط پزشک متخصص، به‌ویژه نورولوژیست، دارد.

مدیریت و پیشگیری از بیماری:

مدیریت بیماری پارکینسون شامل ترکیب معاونت‌های دارویی، تغییرات در سبک زندگی، و درمان‌های پشتیبانی است. همچنین، اقداماتی برای پیشگیری از پیشرفت بیماری و بهبود کیفیت زندگی فرد مبتلا انجام می‌شود. در ادامه برخی از راهکارها و مدیریت‌های معمول برای بیماری پارکینسون ذکر شده‌اند:

۱. داروها:
– لوودوپا و کاربیدوپا: بیشتر به عنوان داروهای اصلی درمان استفاده می‌شوند و به بهبود علائم حرکتی کمک می‌کنند.
– آنتی‌کولینرژیک: برای کنترل ترمور و سفتی عضلات ممکن است تجویز شوند.

۲. فیزیوتراپی:
– تمرینات فیزیکی و فیزیوتراپی برای بهبود تعادل، قدرت عضلات، و کنترل حرکات اجرا می‌شوند.

۳. تغذیه سالم:
– تغذیه متنوع و سالم با مصرف مقدار کافی از ویتامین‌ها و مواد مغذی مهم می‌تواند برای حفظ سلامت عمومی مفید باشد.

۴. مشاوره روانی:
– مشاوره روانی برای مدیریت استرس، افسردگی، و اضطراب می‌تواند بهبود روانی و عاطفی فرد مبتلا را فراهم کند.

۵. تمرینات حافظه و شناختی:
– انجام تمرینات حافظه و شناختی برای تقویت عملکرد مغز و جلوگیری از تغییرات نورونی مفید است.

۶. فعالیت‌های اجتماعی و تفریحی:
– حضور در گروه‌های اجتماعی، فعالیت‌های تفریحی، و ارتباط با دیگران ممکن است بهبود روحیه و کیفیت زندگی را تسهیل کند.

۷. حفظ خواب منظم:
– رعایت یک الگوی خواب منظم و حفظ کیفیت خواب می‌تواند به بهبود علائم بیماری و کاهش خستگی کمک کند.

۸. تنظیم فشار خون:
– حفظ فشار خون در محدوده نرمال به سلامتی عمومی و بهبود عملکرد مغز کمک می‌کند.

۹. تغییرات در سبک زندگی:
– اجتناب از مصرف مواد مخدر، تغییرات در رژیم غذایی، و فعالیت‌های بدنی منظم می‌توانند به بهبودی علائم و مدیریت بیماری کمک کنند.

سخن آخر:

پارکینسون بلااستثنا با گذشت زمان پیشرفت می‌کند. اگر علائم حرکتی پارکینسون مورد درمان قرار نگیرند، در مراحل اولیه بیماری با سرعت بسیار زیاد و در مراحل بعدی با سرعت کمتری پیشرفت می‌کنند. اگر بیمار پارکینسونی به درمان نپردازد، انتظار می‌رود که حدود ۸ سال پس از شروع بیماری، توانایی مستقل راه‌رفتن را از دست دهد و ۱۰ سال پس از شروع بیماری، زمین‌گیر شود. البته در حال حاضر تعداد کمی از بیماران به درمان نمی‌پردازند. داروها توانسته‌اند علائم حرکتی بیمار را بهبود بخشند. پیش‌بینی مسیر بیماری در هر فرد چالش برانگیز است. سن بهترین مؤلفه برای پیش‌بینی روند بیماری است. میزان افت حرکتی برای کسانی که در زمان تشخیص پارکینسون اختلالات کمتری داشته‌اند بالاتر است. اختلالات شناختی در کسانی که در زمان ظهور علائم بیماری بالای ۷۰ سال سن داشته‌اند شایع‌تر است.

سلامت باشید.